Toen ik begin jaren tachtig ging werken als bedrijfsarts, kreeg ik al snel te maken met een werkgerelateerde allergie voor opiaten. Niet in de zorg zoals je zou verwachten, maar bij een farmaceutisch bedrijf dat grondstoffen verwerkte tot halffabricaten voor morfine, codeine en andere opiaten. Als enig bedrijf in Nederland importeerden ze ruwe opium in balen en extraheerden daaruit via een proces wat lijkt op het trekken van thee de geconcentreerde vloeibare opiaten.
Opium extraheren
In dit streng gereguleerde productieproces was er voor werknemers weliswaar beperkt, maar toch risicovol contact met de morfine en codeine derivaten. Met als grootste probleem allergische klachten van huid en longen. Het was niet of nauwelijks te voorspellen wie een allergie zou ontwikkelen, maar vaak ging het erg snel: binnen enkele weken of maanden. Een atopische aanleg leek het risico te vergroten, dus was dat een contra-indicatie voor het werken als operator.
Over dit bedrijf is naar mijn weten nooit een publicatie geschreven. Wel kwamen er later berichten over allergische reacties bij medewerkers van methadonverstrekking, zeker wanneer zij in contact kwamen met de gebruikersruimte. Opiaten zijn dus niet alleen sterk verslavend, maar kunnen ook leiden tot werkgebonden allergische huid- en luchtwegaandoeningen.
Bijwerkingen van geneesmiddelen
Ik kreeg in mijn tijd als bedrijfsarts bij het farmaceutische bedrijf weleens de vraag of een dergelijke allergie ook tot problemen zou leiden als men later het geneesmiddel zou krijgen. Daarover was op dat moment weinig of niets bekend, maar het leek me een mogelijkheid. Recent verscheen echter een artikel van Van den Hoed et al. (2019) waarin een geval wordt besproken dat aantoont dat beroepsmatige sensibilisatie voor opiaten inderdaad kan leiden tot bijwerkingen van overeenkomstige geneesmiddelen.
Bij een vrouw van 55 had eerder tijdens werk in een gemeentelijk verslavingscentrum een allergisch contacteczeem ten gevolge van diacetylmorfine ontwikkeld. Deze allergie was in 2000 met uitgebreide plaktesten aangetoond. Zestien jaar later ondergaat zij een borstoperatie in verband met borstkanker en werd behandeld met onder meer morfine en andere pijnstillers. De volgende dag ontwikkelde ze uitslag met roodheid, bultjes en jeuk over het hele lichaam en blaasjes in gezicht en nek. Er was geen sprake van koorts of andere tekenen van infectie.
Geen provocatietest
Bij navraag had ze nooit problemen gehad met naproxen, paracetamol en een aantal andere medicijnen. Overgevoeligheid voor propofol is zeldzaam en geeft meestal een anafylactische reactie. Op grond van uitsluiting van deze mogelijkheden wordt aangenomen dat de patiënte een vertraagde huidreactie had op morfine ten gevolge van de eerdere sensibilisatie voor diacetylmorfine. Een intraveneuze provocatietest werd niet uitgevoerd vanwege de heftigheid van de huiduitslag.
De onderzoekers publiceren deze casus vooral als waarschuwing dat beroepsmatige sensibilisatie voor opiaten gevolgen kan hebben voor het gebruik van specifieke geneesmiddelen. De werknemer waarbij een dergelijke allergie wordt vastgesteld, moet hierover duidelijk geïnformeerd worden.
Het artikel is volledig online te lezen.
Bron
Ewoud van den Hoed, Pieter Jan Coenraads, Marie L. A. Schuttelaar Morphine‐induced cutaneous adverse drug reaction following occupational diacetylmorphine contact dermatitis: A case report Contact Dermatitis First published: 07 May 2019 https://doi.org/10.1111/cod.13302