Beroepsmatige blootstelling aan bepaalde aromastoffen kan leiden tot ernstige longaandoeningen. Denk aan stoffen als diacetyl dat in gebruik is om voedingsmiddelen een botersmaak te geven. Inhalatie van teveel diacetyl kan leiden tot obstructieve bronchiolitis, een aandoening van de kleinere luchtwegen. Hierbij zijn er klachten van kortademigheid en verminderde inspanningstolerantie. Het ziektebeeld is voor het eerst gekoppeld aan blootstelling in het werk bij werknemers in de popcornindustrie. Het wordt daarom ook wel aangeduid als popcornlong. Sindsdien is het ook beschreven bij de productie van andere voedingsmiddelen waarbij het boteraroma wordt gebruikt, zoals koekjes en koffie en ook als smaakmaker in e-sigaretten. Daarbij blijkt het ziektebeeld in de longen niet altijd hetzelfde.
Medewerker in de koffieproductie
In een recente gevalsbeschrijving gaat het om een man van 37 jaar die in 2009 begon te werken in een koffiefabriek. Hij werkte zowel in de ruimte waar smaakmakers als vloeistof worden toegevoegd, als in de maalderij. Er werd geen adembescherming gebruikt. Al na enkele maanden krijgt hij klachten van slijmvliesirritatie, piepende ademhaling en benauwdheid bij inspanning tijdens het werk.
Aanvankelijk heeft hij tijdens het werk klachten die buiten het werk weer verdwenen. Later verergeren de klachten zo dat hij er blijvend last van had. Na 2013 werkt hij nog een dag in de week op de smaakafdeling en in de maalderij en daarnaast vier dagen op de verpakkingsafdeling. Vanaf 2014 is hij kortademig, moet hij geregeld hoesten en vermindert zijn reukvermogen. Ook maakt hij in de jaren erna geregeld bovensteluchtweginfecties door waarvoor hij ook antibioticakuren krijgt.
Medisch onderzoek
Men test in 2016 zijn longfunctie met spirometrie tijdens een medisch onderzoek op het bedrijf. Hierbij blijkt dat bij hem sprake is van longfunctiestoornissen door een mix van obstructieve en restrictieve afwijkingen die niet reageren op medicatie. Hij wordt verwezen naar de longarts voor verder onderzoek. In de voorgeschiedenis heeft hij geen longproblemen. Hij heeft wel gerookt, maar lang geleden voor een jaar. Bij lichamelijk onderzoek zijn er geen afwijkingen; de longen zijn ‘schoon’ bij auscultatie. Bij onderzoek bevestigt de longarts de hierboven beschreven longfunctiestoornissen. De longbiopsie toont een mild beeld van focale bronchiolitis en pleuritis met focale peribronchiale reuzencellen en granulomen, maar geen bronchiolitis obliterans.
Blootstelling aromastoffen
Na de ervaringen rondom de popcornlong zijn door NIOSH grenswaarden voorgesteld van 5 ppb (deeltjes per biljoen) voor diacetyl en 9,3 ppb voor 2,3-pentaandion voor een 8-urige werkdag in een 40-urige werkweek. De grenswaarden voor kortdurende blootstelling zijn 25 ppb voor diacetyl en 31 ppb voor 2,3-pentaandion.
In 2016 zijn in het koffiebedrijf luchtmetingen uitgevoerd naar diacetyl en 2,3-pentaandion. Hierbij dragen verschillende werknemers persoonlijke meetapparatuur gedurende 8 uur per dag. Dit levert voor diacetyl concentraties van 41-421 ppb op en voor 2,3-pentaandion concentraties van 22-276. Deze waarden liggen dus 2-84 keer hoger dan de aanbevolen grenswaarden.
Daarnaast is via kortdurende (15 minuten) persoonlijke blootstellingsmetingen gekeken naar piekblootstelling. Tijdens met werken met smaakstoffen meet men waarden voor diacetyl tussen 521 en 2173 ppb en voor 2,3-pentaandion van 345 tot 1445 ppb. Tijdens het malen van koffie waren deze waarden voor diacetyl 47-81 ppb en voor 2,3-pentaandion 21-50 ppb. Ook hier worden de grenswaarden dus overschreden, in sommige gevallen zeer fors.
Diagnose
Op basis van de klinische bevindingen, de onderzoeksresultaten en de blootstellingsgegevens is de conclusie dat de ernstige longaandoening zeer waarschijnlijk is ontstaan door inhalatie van aromastoffen diacetyl en 2,3-pentaandion. Opvallend is het ongewone longbeeld, dat afwijkt van de eerder beschreven bronchiolitis obliterans. Dit kan erop duiden dat de longschade door inademing van deze aromastoffen verschillende verschijningsvormen kan hebben. Longartsen moeten zich hier bewust van zijn om via aanvullend blootstellingsonderzoek toch de relatie met het werk te leggen.
Vervolg
Na de diagnose is de werknemer binnen het bedrijf overgeplaatst naar werkzaamheden zonder blootstelling. In 2018 verliet hij het bedrijf en ging op andere plaatsen werken. Zijn klachten verbeterden ondanks intensieve behandeling niet volledig, hij heeft nog altijd klachten van kortademigheid bij inspanning en een droge hoest. Het longfunctieonderzoek toont ook nog altijd het hierboven beschreven gemengde obstructieve en restrictieve beeld.
In het bedrijf is door NIOSH een medisch onderzoek uitgevoerd bij de collega’s van de patiënt, waaraan 83% van de werknemers deelnam. Geen van hen had eenzelfde longaandoening, maar er waren relatief veel mensen met longklachten van voorbijgaande aard. Ten opzichte van minder blootgestelde collega’s hadden de werknemers van de smaakstoffenafdeling en de maalderij een bijna vier maal verhoogde kans op benauwdheidsklachten. In samenspraak met NIOSH is door het bedrijf een periodiek arbeidsgezondheidskundig onderzoek ontwikkeld waarbij iedere zes maanden de longfunctie wordt gemeten.
Bron
Harvey, R. R., Blackley, B. H., Korbach, E. J., Rawal, A. X., Roggli, V. L., Bailey, R. L., Cox-Ganser, J. M., & Cummings, K. J. (2021). Case Report: Flavoring-Related Lung Disease in a Coffee Roasting and Packaging Facility Worker With Unique Lung Histopathology Compared With Previously Described Cases of Obliterative Bronchiolitis. Frontiers in public health, 9, 657987. https://doi.org/10.3389/fpubh.2021.657987
Lees ook