Aspergillose is de verzamelnaam voor verschillende longaandoeningen die worden veroorzaakt door schimmels van het geslacht Aspergillus. Het zijn longaandoeningen die ook geregeld in het werk worden opgelopen. Nederlandse namen voor aspergillose zijn ook wel boerenlong, championkwekerslong of duivenmelkers-ziekte. Dat komt omdat de veroorzakende vooral groeien in hooi, graan, dierenvoeders en uitwerpselen van vogels. Mensen in beroepsgroepen die veel met deze producten te maken hebben, lopen een groter risico. Zoals werkenden in
- land- en tuinbouw
- moutindustrie
- champignonkwekerijen
- dierenverzorgers
- proefdier verzorgers (in laboratoria)
- duivenmelkers
De diagnose aspergillose wordt vaak pas gesteld nadat mensen niet goed reageren op antibiotica bij de behandeling van een longontsteking. De symptomen worden namelijk veroorzaakt door een schimmelinfectie, niet door een bacterie.
Ziektebeelden door aspergillus
De meest voorkomende vormen van aspergillose zijn allergische bronchopulmonale aspergillose (ABPA), aspergilloom, chronische necrotiserende of chronische cavitaire pulmonaire aspergillose (CNPA/CCPA) en invasieve aspergillose. Daarnaast wordt aspergillose relatief vaak aangetroffen bij oor- en oogontstekingen.
Allergische bronchopulmonale aspergillose (ABPA)
ABPA is een allergische reactie van de longen op de Aspergillusschimmel en komt vooral voor bij mensen met astma en taaislijmziekte. De belangrijkste symptomen van ABPA zijn kortademigheid en hoest, die een paar uur na blootstelling aan de schimmel op kunnen treden. Doordat ook andere verschijnselen kunnen optreden zoals koorts, koude rillingen en hoofdpijn kan deze aandoening ook verward worden met een telkens terugkerende griep of astma. De aandoening wordt behandeld met corticosteroïden. Door de afweer te onderdrukken, reageert je lichaam minder heftig op de ingeademde schimmel, waardoor de aanval afneemt. Ook kan er een antischimmelmiddel worden gegeven.
Een recente aan werk gerelateerde casus bij iemand zonder afweerproblemen wordt beschreven door Patrick Flood-Page. Het gaat om een 43-jarige boer die de polikliniek bezocht na drie weken kortademigheid, piepen en hoesten met taai slijm. Zijn klachten waren ontstaan na een eenmalige blootstelling aan stofwolken bij het opruimen van stapels rottend groenafval na het knippen van de heg. Hij had geen voorgeschiedenis met longklachten en had vooral ‘s nachts last. Na uitgebreid onderzoek werd de diagnose ABPA gesteld. Dit geval is volledig na te lezen online:
Flood-Page P. A case of allergic bronchopulmonary aspergillosis in a 43-year-old farmer following single high level exposure to organic dust with symptomatic remission and radiological resolution after early diagnosis and treatment. Oxford Medical Case Reports. 2018;2018(2):omx091. doi:10.1093/omcr/omx091.
Extrinsieke allergische alveolitis of hypersensitivity pneumonitis
Extrinsieke allergische alveolitis (EAA) behoort tot de groep van granulomateuze interstitiële longaandoeningen. Het wordt veroorzaakt door een immunologisch reactie op herhaalde inhalatie van organische stoffen of actieve chemicaliën. er is sprake van een diffuse inflammatie van de kleine luchtwegen en het interstitiële weefsel. Symptomen variëren van koorts, kortademigheid en malaise tot hoest (met of zonder sputum), vermoeidheid en anorexie.
Een recente bijzonder geval wordt beschreven in Japan door Takashi Ishiguro et al. 2018. Het ging om een 63-jarige vrouw in een brouwerij van Koji, een gefermenteerd product uit de Japanse keuken. Het wordt klaargemaakt met behulp van Aspergillus Oryzae. Zij ontwikkelde hierdoor een extrinsiek alllergische alveolitis. Het artikel Occupational hypersensitivity pneumonitis in a koji brewer is online te lezen.
Aspergilloom
Een aspergilloom is een massa gemaakt van schimmelweefsel dat zich in een holte van de long jan ontwikkelen wanneer je een spore van een schimmel hebt ingeademd. Dit gebeurt eigenlijk alleen bij:
- Mensen met een verminderde afweer (bijvoorbeeld door aids of een chemokuur).
- Longziekten zoals taaislijmziekte of tuberculose waarbij holtes worden gevormd in de long.
Een aspergilloom geeft vaak geen symptomen. De schimmelbal kan een tijd lang ongemerkt groeien en wordt vaak pas opgemerkt op het moment dat er een scan wordt gemaakt vanwege een andere klacht. In ongeveer de helft van de gevallen gaan mensen met een aspergilloom bloed ophoesten. Een behandeling met een antischimmelmiddel verlicht de symptomen, maar doodt niet alle schimmels in een holte. Soms is het nodig de holte operatief te verwijderen, met name bij mensen die bloed ophoesten door een aspergilloom.
Gevalsbeschrijving van aspergillomen zijn er volop. Bijvoorbeeld deze bij een 42-jarige man. Migliore et al. 2013 A large aspergilloma in BMJ Case Reports 2013; doi:10.1136/bcr-2013-201769
Chronische necrotiserende of chronisch cavitaire pulmonaire aspergillose CPNA/CCPA
Bij CNPA/CCPA ontstaan door de schimmel gaten in de longen, waardoor de longfunctie verslechtert. Het komt alleen voor bij mensen met een andere longziekte of verlaagde weerstand. CNPA/CCPA uit zich als een longontsteking met symptomen als koorts, hoesten, nachtelijk zweten en gewichtsverlies.
Invasieve aspergillose
Invasieve aspergillose lijkt op CNPA/CCPA, maar is ernstiger. Invasieve aspergillose ontstaat dan ook alleen bij mensen met een zeer slecht immuunsysteem, bijvoorbeeld door een beenmergtransplantatie of vergevorderde aids. De ziekte veroorzaakt niet alleen gaten in de longen, maar spreidt ook uit in het longweefsel zelf. In sommige gevallen kan het zelfs uitspreiden naar andere organen en daar gaten in vormen. Mensen met invasieve aspergillose hebben vaak koorts en verschijnselen van een longinfectie, zoals hoesten, pijn bij de ademhaling of kortademigheid. Deze klachten verbeteren niet na behandeling met antibacteriële of antivirale middelen. Soms breidt de longinfectie zich uit via het bloed naar andere organen zoals hersenen, oog, hart, nieren en huid, waar dan ook holtes gevormd worden door de ziekte. Hierbij is er een zeer hoog risico om te overlijden.
Otomycose
Een otomycose is een schimmelinfectie van het uitwendige deel van het oor. Diverse soorten schimmels kunnen deze infectie veroorzaken. Vooral patiënten met een zwak immuunsysteem of een andere ziekte krijgen te maken met de oorschimmel. Oorpijn, een oorafscheiding en gehoorverlies zijn de belangrijkste tekenen van deze infectie in het oor of de oren. Het verwijderen van de schimmel is de eerste stap in de behandeling van otomycose. Na een goede reiniging zijn er diverse middelen beschikbaar zowel in zalf als in pillen.
Fungale keratitis
Fungale keratitis is een hoornvliesontsteking veroorzaakt door schimmels. Er zijn veel verschillende schimmels die de cornea mogelijk infecteren zoals Fusarium, Aspergillus en Candida. Keratitis ontwikkelt zich meestal erg snel en leidt tot blindheid indien de patiënt met deze oogziekte geen tijdige behandeling krijgt. Fungale keratitis werd voor het eerst beschreven door de arts Leber in 1879.
Een eerder in dit blog gepubliceerd artikel beschrijft een oogontsteking door aspergillus opgelopen in het werk in de afvalindustrie.