Recent is een systematisch literatuuronderzoek verschenen waarin wordt ingegaan op de vraag of beroepsastma door blootstelling aan isocyanaten nog altijd een belangrijk probleem is in de arbozorg. Franse onderzoekers uit Lyon hebben gekeken naar de incidentie van beroepsastma door isocyanaten over een lange periode. Het artikel van Coureau et al. 2021 is vrij toegankelijk op internet.

Isocyanaten

Isocyanaten zijn reactieve chemische stoffen met in elk geval een isocyanaatgroep (-N=C=O). De stoffen worden gebruikt in een groot aantal productieprocessen zoals in de auto-industrie, de bouw, gieterijen, elektronica-industrie, drukkerijen, onderhoudstoepassingen en bij de productie van schoenen. De meest gebruikte isocyanaten zijn:

• TDI (2,4 and 2,6 tolueen diisocyanaat, risicovol door de hoge vluchtigheid bij kamertemperatuur
• HDI (hexamethyleen 1,6-diisocyanaat, ook vluchtig bij kamertemperatuur
• MDI (diphenylmethaan 2,4-diisocyanaat)
• NDI (naphthaleen diisocyanaat)
• IPDI (isophoron diisocyanaat)

In 2019 heeft het NCvB een factsheet ‘Ziek door Isocyanaten‘ uitgebracht over isocyanaten waarin veel aanvullende informatie te vinden is.

Beroepsastma

De belangrijkste opnameroute is de ademhaling. Wanneer men de producten spuit, kunnen de aerosolen worden opgenomen via inhalatie. Wanneer werkenden hierdoor een overgevoeligheid ontwikkelen voor isocyanaten, kan dit leiden tot het ontstaan van een beroepsastma.

In Frankrijk schat men de jaarlijkse incidentie van beroepsastma door alle oorzaken op 30,3 gevallen per miljoen werkenden. Maar dit is waarschijnlijk een onderschatting van het werkelijke aantal. De belangrijkste oorzaak van beroepsastma is blootstelling aan meel en meelproducten. Men neemt aan dat in 8 tot 17% van de gevallen van beroepsastma isocyanaten de astma veroorzaken. In andere landen kan de geschatte incidentie en prevalentie verschillen.

Methode

De onderzoekers hebben systematisch gezocht in de PubMed en Cochrane databases naar studies die de relatie beschrijven tussen beroepsmatige blootstelling aan isocyanaten en astma. Ze zochten naar studies gepubliceerd vanaf 1990 tot 15 april 2021. Ze vonden 650 studies en selecteerden er uiteindelijk 39: 5 retrospectieve cohortstudies, 7 prospectieve cohortstudies, 7 observationele, cross sectionele studies, 5 literatuurstudies, 2 case series en 13 registratiestudies.

De grote meerderheid van de studies komt uit de Verenigde Staten, de Gemenebest en Europa. De belangrijkste sectoren waren de auto-industrie (7), chemische industrie (6), houtindustrie (2), gieterijen (2) en andere industrieën (4). De onderzoekers bespreken de gevonden artikelen voor de bovengenoemde industriële sectoren. Dat geeft voor bedrijfsartsen in die sectoren een mooi overzicht van het beschikbare onderzoek.

Uitkomsten

De incidentie van beroepsastma door blootstelling aan isocyanaten in afgenomen van meer dan 5% in het begin van de jaren negentig naar 0,9% in 2017 in de Verenigde Staten. In Frankrijk werden in 1991 nog 142 gevallen van isocyanaat astma gecompenseerd (een incidentie van 1 per 100.000 werkenden). In 2016 was dit aantal gedaald tot 23. De daling lijkt sinds 2007 min of meer te stabiliseren met een gemiddelde van 31 gevallen van gecompenseerde isocyanaat astma gevallen per jaar. De daling sinds begin jaren negentig komt vrijwel zeker betere ventilatie en afzuiging en het gebruik van juiste persoonlijke beschermingsmiddelen. Toch lijkt het risico op het oplopen van beroepsastma door isocyanaten nu min of meer stabiel.

Discussie

In de discussie stellen de onderzoekers dat met de huidige preventieve maatregelen de bodem bereikt is van de mogelijkheden om beroepsastma door isocyanaten te voorkomen. Deze uitkomsten zijn in lijn met wat in ander onderzoek is gevonden. Daar waar met isocyanaten wordt gewerkt, kan beroepsastma optreden. Dat geldt vooral waar de stoffen in aerosolvorm worden gebracht. Er zijn geen duidelijke aanwijzingen over welk type isocyanaat risicovoller is dan anderen. Di-isocyanaten lijken daarbij wat risicovoller dan mono-isocyanaten en naarmate de vluchtigheid bij kamertemperatuur groter is, geldt hetzelfde. Over de blootstelling van de huid en de manier waarop dat tot astmaklachten zou kunnen leiden is niet veel bekend. De onderzoekers vinden wel dat hier nader naar moet worden gekeken

Preventie op de werkplek via PMO

Het optreden van longklachten als kortademig in rust, hoesten, piepen en benauwdheid op de borst treden vaak vrij snel op na het begin van de blootstelling en zijn een goede aanwijzing voor problemen. Een periodiek medisch onderzoek moet zich daar dan ook op richten. Beroepsastma kan worden opgespoord met vragenlijsten en longfunctietests. Na vaststellen van de klachten en symptomen is vermijden van verdere blootstelling een eerste vereiste. Naarmate de blootstelling langer duurt, wordt de uiteindelijke prognose slechter. Het voorkomen van huidcontact kan mogelijk bijdragen aan het terugdringen van de kans op overgevoeligheid. Dit vraagt om een combinatie van persoonlijke beschermingsmiddelen gericht op de ademhaling en op huidcontact.

Bronnen

NCvB Factsheet Ziek door Isocyanaten

Coureau, E., Fontana, L., Lamouroux, C., Pélissier, C., & Charbotel, B. (2021). Is Isocyanate Exposure and Occupational Asthma Still a Major Occupational Health Concern? Systematic Literature Review. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(24), 13181.