Wanneer mensen eenmalig blootstaan aan hoge concentraties van een irriterende stof of verschillende malen aan een lagere concentratie van een dergelijke stof kan astma ontstaan. Het ziektebeeld wordt vaak RADS genoemd, wat staat voor reactive airways dysfunction syndrome. Of ook wel (acuut of subacuut) door irriterende stoffen geïnduceerd astma (irritant-induced astma – IIA). Deze vorm van astma, die vaak op het werk wordt opgelopen, zou naar schatting voorkomen bij 5 – 18% van de astmapatiënten. In vergelijking met astma door allergenen is naar deze astma door irriterende stoffen weinig onderzoek gedaan dat verder gaat dan gevalsbeschrijvingen of series van gevallen.
Patiënten en stoffen
Recent is echter een Fins onderzoek gepubliceerd waarin retrospectief is gekeken naar alle gevallen die tussen 2000 en 2018 zijn beoordeeld in een gespecialiseerde kliniek. Het gaat om 69 patiënten, waarbij in 30 gevallen sprake is van acute IIA en in 39 gevallen van subacute IIA. De meest voorkomende beroepen zijn industriële operators (n=23), metaalbewerkers en machinebedieners (n=16) en bouwvakkers (n=12). Daarna komen beroepen als chauffeurs, ingenieurs, agrarisch medewerkers etc.
Voor alle gevallen is gekeken of de oorzaak een eenmalige blootstelling was (acute IIA) of een serie van blootstellingen met lagere concentraties (subacute IIA). Gekeken is naar de betrokken stoffen en het niveau van blootstelling. Vaak ging het om mengsels van stoffen (26%), gevolgd door zure dampen en aërosolen (19%), alkalische dampen en aërosolen (13%), stof (12%) en anorganische gassen (9%). Alles bij elkaar was ruim de helft (57%) van de gevallen het gevolg van blootstelling aan een irriterende zure of alkalische stof inclusief stof, gas en mengsels. In 10% van de acute gevallen en in 47% van de subacute gevallen blijkt uit metingen dat de grenswaarde wordt overschreden, soms zeer fors.
Werkgebonden oorzaken
Typische werkzaamheden met blootstellingsincidenten zijn begassen, verhelpen van lekken, schoonmaken met corrosieve stoffen, transport van chemicaliën, brandjes, oververhitting van materialen en zuurbaden voor metalen. In de agrarische sector was voor het werken met mest (ammoniak, zwavelwaterstof) een risico, met name binnen. In de voedingsindustrie zijn lekken in koelsystemen (ammonia), desinfectietaken (waterstofperoxide) en contact met hoge concentraties endotoxinen een oorzaak. In de bouw gaat het om blootstelling aan cementstof, calcium oxide en andere alkalisch stof een oorzaak bij het transport, legen van zakken of problemen in de opslagsilo’s. Ook hulpverleners kunnen het slachtoffer worden zoals blijkt uit de gevallen van twee arbeidshygiënisten, een politieagent en een ambulance medewerker.
Verder is een analyse gemaakt van de aanwijsbare oorzaken voor de incidenten. Gebrek aan informatie of gebrekkige instructies zijn de belangrijkste oorzaak van acute IIA (36% tegenover 13% bij subacute IIA). Negeren van de arbeidshygienische maatregelen was de belangrijkste oorzaak bij subacute IIA (74% tegenover 7% bij acutere IIA), gevolgd door het falen van proces of machine met 27% (tegenover 5% bij acute IIA). Geen gebruik maken van persoonlijke beschermingsmiddelen was in 10% de belangrijkste oorzaak van blootstelling voor alle gevallen van IIA.
Conclusies
De onderzoekers bespreken hun bevindingen uitvoerig in het licht van andere studies. Sterk punt van deze onderzoeksgroep is vooral de nauwkeurige diagnose en uitgebreide beschrijving van de blootstelling. Ze wijzen erop dat de door hen onderzochte oorzaken niet allemaal de classificatie voor gevaar voor de luchtwegen hebben. Daarmee wordt het risico om ten gevolge van blootstelling astma te ontwikkelen onvoldoende onder de aandacht gebracht. Ze geven de volgende punten als hun belangrijkste bevindingen:
Wat we al weten:
Astma door blootstelling aan irriterende stoffen (IIA) is een zeldzame aandoeningen, maar de kennis over oorzaken berust op gevalsbeschrijvingen en enkele series van gevallen.
Wat zijn nieuwe bevindingen?
- Beroepsmatige blootstelling is nauwkeurig bekeken voor een grote serie van klinisch vastgestelde gevallen van acute en subacute IIA
- Operators en onderhoudspersoneel in de metaal-, papier, chemisch en voedingsindustrie, agrariërs en transportmedewerkers lopen het risico op IIA
- stoffen in de lucht die zijn geclassificeerd als corrosief voor de huid, zoals zuren en alkalische stoffen zijn potentiële oorzaken van IIA
- Acute IIA (na eenmalige hoge blootstelling) is vaak een gevolg van een incident of ongeval is allerlei beroepen. De belangrijkste oorzaak is gebrek aan informatie of slechte instructie
- Subacute IIA (na herhaalde blootstelling) is vaak het gevolg van het uitvoeren van normale werktaken onder slechte arbeidshygienische omstandigheden
Welke invloed zouden deze bevindingen kunnen hebben op beleid en klinische praktijk?
Nieuwe informatie over risicoberoepen, risicostoffen en werktaken als oorzaak van IIA is bruikbaar voor arboprofessionals, werkgevers en clinici. Zowel ten behoeve van preventieve acties voor relevante groepen werknemers als voor de diagnostiek van IIA. Het verschillende risicoprofiel van acute versus subacute IIA vraagt om een op de relevante oorzaak gerichte aanpak.
Bron
Lindström I, Lantto J, Karvala K, et al Occupations and exposure events in acute and subacute irritant-induced asthma Occupational and Environmental Medicine Published Online First: 31 March 2021. doi: 10.1136/oemed-2020-107323