Ziektebeeld
Eczeem is een ontsteking van de huid, vaak aan de handen, onderarmen, in het gezicht of op de behaarde hoofdhuid. Bij eczeem is er sprake van roodheid, bultjes, blaasjes, schilfering en/of kloven en vaak jeukt de huid. In tweede instantie kan infectie van het eczeem optreden waardoor het eczeem er anders uit gaat zien.
Contacteczeem is eczeem dat ontstaat door contact van de huid met bepaalde stoffen van buitenaf of met andere beschadigende factoren. Contacteczeem zit meestal op de handen en kent twee vormen: irritatief en allergisch contacteczeem.
Irritatief contacteczeem
Dit ontstaat als de huid vaak achtereen een klein beetje wordt beschadigd. Deze beschadigingen zijn op zich met het blote oog niet te zien. Toch heeft de huid na iedere (onzichtbare) beschadiging tijd nodig om te herstellen. Als de beschadigingen elkaar te snel opvolgen dan herstelt de huid onvoldoende en ontstaat er eczeem.
Allergisch contacteczeem
Dit ontstaat als iemand overgevoelig (allergisch) is geworden voor een bepaalde stof. Een stof waarvoor men allergisch is, wordt een allergeen genoemd. Eczeem ontstaat als de huid in aanraking komt met het allergeen, meestal niet direct na contact met het allergeen, maar een paar dagen later. Allergisch contacteczeem treedt pas op na langdurige of herhaalde blootstelling.
Oorzaken
Irritatief contacteczeem: Beschadiging van de huid treedt bijvoorbeeld op door veel contact met water, zeep, shampoo, schuur- of oplosmiddelen, droge wind en langdurig dragen van handschoenen.
Allergisch contacteczeem: Niet iedere werknemer krijgt er last van. Voorbeelden van stoffen die regelmatig een allergie veroorzaken zijn nikkel, chromaat, epoxyharsen, bakkerijgrondstoffen, sommige geneesmiddelen, bestanddelen van natuurlijk rubber (latex) en kunstrubber, leer, lijmen en planten of bloembollen.
Diagnostiek
Op het oog zien de twee vormen van contacteczeem (irritatief en allergisch) er hetzelfde uit.
Om na te gaan of het eczeem is en welk type, kan de webtool “Handeczeem of niet?” van het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten en het SKB gebruikt worden. Wijzen deze testen uit dat het om een contacteczeem gaat dat te maken heeft met werk, volgt online het advies contact op te nemen met de bedrijfsarts.
De bedrijfsarts zal naar de klachten vragen, inventariseren wat er al aan gedaan is en de huidaandoening bekijken. Met schriftelijke toestemming van de patiënt/werknemer zal de bedrijfsarts contact opnemen met de huisarts of specialist. Daarnaast verzamelt de bedrijfsarts ook informatie over het werk; de taken en werkomstandigheden. Daarbij is vooral van belang of en op welke manier de huid in contact komt met irriterende stoffen of allergenen. Als werkplekonderzoek nodig is, dan wordt dat uitgevoerd door een deskundige. Eventueel wordt door een dermatoloog (huidarts) onderzoek naar allergie uitgevoerd, bijvoorbeeld met huidtesten of bloedonderzoek. Als er geen relatie is tussen het eczeem en het werk, verwijst de bedrijfsarts de patiënt/werknemer (terug) naar de huisarts.
Vóórkomen
Contacteczeem vormt een van de meest voorkomende beroepsziekten.
Irritatief contacteczeem komt het meeste voor. Maar voor beide vormen geldt dat ze kunnen gaan optreden nadat men al maanden tot jaren (soms wel 10 jaar!) hetzelfde werk doet.
Werkers met nat werk lopen een sterk verhoogd risico op het ontwikkelen van handeczeem.
Beroepen met een verhoogd risico zijn: kappers, schoonheidsspecialisten, artsen, verpleegkundigen, tandartsen en tandartsassistenten, OK-personeel, laboratoriumpersoneel, horecamedewerkers, schoonmakers, verkopers, metaalbewerkers, (auto)monteurs, bakkers, cateraars en andere voedselbereiders, schilders, metselaars, voegers en beroepen in de landbouwsector.
Preventie
Wat kunnen werknemers zelf doen om contacteczeem te voorkómen?
Huid beschermen:
- Gebruik bij nat en vuil werk handschoenen. Bij nat werk moeten de handschoenen waterdicht zijn.
- Draag bij het werken met chemicaliën handschoenen die uw huid beschermt tegen die specifieke chemicaliën.
- Draag nooit handschoenen die stuk zijn.
- Handschoenen moeten schoon zijn aan de binnenkant.
- Draag niet samen met collega’s dezelfde handschoenen; iedereen moet een eigen paar hebben.
Reinigen:
- Was de handen alleen als het nodig.
- Gebruik alleen (een beetje) zeep als het nodig is.
- Spoel de zeep goed af.
- Droog de handen goed af. Ook tussen de vingers en rond de polsen.
- Als het kan, gebruik dan handenalcohol in plaats van water en zeep als uw handen niet zichtbaar vuil zijn. De alcohol vervangt zo het wassen van de handen met water en zeep.
Huid verzorgen: gebruik zes- tot achtmaal daags een vettende crème (voor het werk, voor de pauzes, na het werk, voor het naar bed gaan).
Wat kunnen werkgevers doen om contacteczeem te voorkómen?
Het is belangrijk om als werkgever te weten of de arbeidsomstandigheden in het bedrijf een risico kunnen vormen voor het ontstaan van contacteczeem. Een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) door de preventiemedewerker, arbocoördinator of Arbodienst is daarvoor het aangewezen instrument. Zijn er huidbelastende omstandigheden, dan verdienen maatregelen aan de bron de voorkeur. Mocht dat niet voldoende zijn, dan moeten de juiste beschermingsmiddelen (bijvoorbeeld handschoenen), zepen en huidverzorgende middelen verstrekt worden. Voorlichting en instructie zijn daarbij onmisbaar. Een gecombineerde aanpak kan langdurig ziekteverzuim voorkomen.
De Nederlands Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB, de beroepsvereniging van bedrijfsartsen) beveelt in haar Richtlijn Contacteczeem aan om in risicoberoepen niet af te wachten tot werknemers met klachten op het spreekuur komen, maar actief op zoek te gaan naar huidbelastende arbeidsomstandigheden en gevoelige werknemers.