Ziektebeeld
De ziekte van Lyme wordt veroorzaakt door een bacterie (Borrelia burgdorferi). Mensen lopen de ziekte op door een beet van een met borrelia besmette teek. De bacterie verspreidt zich vervolgens in het lichaam en kan allerlei delen daarvan aantasten.
De ziekte van Lyme geeft de volgende verschijnselen: drie tot vier weken na de tekenbeet kan rond de plek van de beet een rode, ringvormige plek ontstaan die geleidelijk groter wordt en in het midden verbleekt (erythema migrans). Dat kan gepaard gaan met klachten zoals hoofdpijn, pijn in armen en benen, gezwollen en pijnlijke gewrichten, dubbel zien, aangezichtsverlamming, flauwvallen, hartklachten of een donkerrode tot paarse verkleuring van de huid.
Er zijn bij de ziekte van Lyme drie stadia te onderscheiden:
- Stadium 1: Na de beet van een besmette teek vormt zich bij 80-90% in enkele dagen tot een maand de hierboven beschreven ringvormige rode plek met het bleke midden.
- Stadium 2: Enkele weken tot maanden na de tekenbeet treden klachten op van de gewrichten, zoals pijn en zwelling. Ook kunt verschijnselen optreden die wijzen op een aantasting van de zenuwbanen, zoals dubbel zien, een aangezichtsverlamming en uitstralende pijn in armen of benen.
- Stadium 3: de hierboven beschreven klachten en verschijnselen blijven maanden tot jaren bestaan in meer of minder ernstige vorm, waarbij aantasting van het zenuwstelsel kan leiden tot ernstige problemen met lopen en met de oriëntatie. Ook kan een donkerrode tot paarse verkleuring van de huid optreden aan armen en/of benen.
Oorzaak
De (met de borrelia bacterie besmette) teek voelt zich prettig in een warme, vochtige omgeving, in het struikgewas tot een hoogte van circa 1,5 meter. De kans op een tekenbeet is het grootst tussen maart en oktober, want dan zijn de teken actief
AIs de teek op de huid is aangekomen, zoekt zij een plekje, steekt en ‘metselt’ zich in de huid vast. Dit proces duurt circa 24 uur. Pas daarna gaat zij bloedzuigen en kan de borreliabacterie worden overgedragen. Dat kan eerder gebeuren als men de teek door onoordeelkundig verwijderen (bijvoorbeeld met een brandende sigaret, giftige stoffen of knijpen) in het nauw drijft.
Diagnostiek
Bij de ziekte van Lyme wordt de diagnose vooral gesteld op grond van de ziekteverschijnselen, vooral het optreden van erythema migrans, de ringvormige rode verkleuring met het bleke midden. Om de diagnose zeker te stellen is onderzoek nodig naar de aanwezigheid van antistoffen tegen de bacterie in bloed of hersenvocht.
Diagnostiek is soms lastig omdat de huidafwijking erythema migrans niet altijd optreedt. Verder hebben mensen die in de natuur werken dezelfde antistoffen in het bloed zonder de ziekte van Lyme te hebben; ook komt het voor dat bij mensen die wel de ziekte van Lyme hebben opgelopen, geen antistoffen in het bloed aan te tonen zijn. Het is daarom niet zinvol antistoffen in het bloed te bepalen bij mensen die geen klachten hebben.
Als de ziekte van Lyme ontstaat door een tekenbeet tijdens het werk, is sprake van een beroepsinfectieziekte. Voor deze aandoening is een registratierichtlijn beschikbaar en de bedrijfsarts kan de ziekte melden bij het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB).
Vóórkomen
Het percentage mensen met antistoffen in het bloed passend bij de ziekte van Lyme is in Nederland ongeveer 5%. Bij vaker blootgestelde beroepen zoals boswachters en andere buitenwerkers kan dit echter oplopen tot ongeveer 30%. Bij onderzoek onder Nederlandse bosarbeiders bleek 28% antistoffen te hebben, daarvan had 6% ook klachten en symptomen van de ziekte van Lyme.
In principe kan iedere werknemer die buiten werkt (zoals in plantsoenen, duinen, parken en bossen, etc.) besmet worden.
Preventie
De ziekte van Lyme is te voorkómen, door de kans op tekenbeten zo klein mogelijk te maken. Dat kan bijvoorbeeld door het werk aan de seizoenen aan te passen (buiten de periode maart tot en met oktober).
Daarnaast is het goed dichte begroeiing en struikgewas te vermijden: daarin bevinden zich de teken voordat ze zich (van geringe afstand) laten vallen op mens of dier.
Ook is het goed de blote huid bedekt te houden en tijdens het werk gesloten, huidbedekkende kleding te dragen van een lichte kleur (daarop zijn teken gemakkelijker zichtbaar).
Smeer eventueel de blote huid in met anti-teken middel en draag iets op het hoofd.
Het is vooral belangrijk om na werkzaamheden in de natuur de huid en kleding goed te controleren op teken.
Als men de teek binnen 24 uur op de juiste wijze verwijdert (alleen met speciale pincet, welke bij iedere drogist en apotheek verkrijgbaar is) is bijna 100% van de infecties te voorkomen.
Ga als er verschijnselen optreden, zoals erythema migrans (rode ringvormige plek met bleek midden) zo spoedig mogelijk naar een arts voor verdere diagnostiek en eventueel behandeling.
Voorlichting van iedereen die in het werk risico loopt, is van zeer groot belang omdat de ziekte van Lyme ernstig kan verlopen, maar bij tijdig en juist handelen vrijwel geheel te voorkomen is.