Een van de oudste beroepsziekten is silicose. Silicose is een aandoening waarbij in de longen bindweefselvorming optreedt ten gevolge van blootstelling aan met name kwartshoudend stof. Deze longaandoening duikt de afgelopen tijd opnieuw op, met name onder mensen die met composiet of artificial stone werken. Daarnaast kan een hoge blootstelling aan respirabel silica of kwartsstof ook leiden tot andere aandoeningen. Over de relatie met bijvoorbeeld bindweefselaandoeningen is weliswaar al vrij veel bekend, maar blijkt lang niet elke behandelaar daarmee bekend.

Bindweefsel en bindweefselaandoeningen

Bindweefsel is rekbaar, vezelachtig weefsel dat onderdelen van het lichaam bijeen houdt. Dit weefsel kan ontsteken en dan ontstaan zogenaamde bindweefselaandoeningen. De ontstekingen in bindweefsel kunnen overal optreden, bijvoorbeeld in de gewrichten en interne organen, maar ook in de ogen, bloedvaten en de huid. Voorbeelden zijn reumatoïde artritis, Systemische Lupus Erythematodes (SLE of Lupus), syndroom van Sjögren, sclerodermie, vasculitis en Mixed Connective Tissue Disease (MCTD). Wanneer sprake is van een chronisch karakter, meer algemene ontstekingen in verschillende weefsel en auto-immuniteit wordt ook wel gesproken van chronische inflammatoire bindweefselziekten (CIB).

In Australië is de relatie tussen artificial stone en de versnelde vorm van silicose de afgelopen 15 jaar uitgebreid onderzocht. In dit land zijn ook de meeste gevallen beschreven. Recent verscheen echter ook een beschrijving van drie gevallen van bindweefselaandoeningen bij werknemers die jarenlang zijn blootgesteld aan respirabel kwartsstof (Turner et al. 2020).

Gevalsbeschrijvingen in het kort

De eerste casus betreft een man van 45 met 15 jaar werken met blootstelling: bij het installeren van artificial stone keukenbladen en als steenhouwer. Naast inspanningskortademigheid had hij gewrichtsontstekingen, sclerodactylie en het fenomeen van Reynaud. De diagnose silicose met progressieve massieve fibrose werd gesteld. Hij werkte in een omgeving met een hoge stofblootstelling bij het droog zagen en schuren van artificial stone keukenbladen zonder afzuiging of persoonlijke beschermingsmiddelen.

De tweede casus betreft een man van 47 die 23 jaar heeft gewerkt in hoge stofblootstelling. Bij het droogzagen van marmer en artificial stone keukenbladen en het werken aan monumenten en grafstenen. Hij had ernstige en toenemende inspanningskortademigheid en gewrichtsklachten. De diagnose was pulmonaire fibrose en sclerodermie. Hij droeg een papieren masker tijdens het werk, maar er was geen lokale afzuiging.

De derde casus is een man van 53 met 20 jaar blootstelling aan stof. Bij het droogzagen van marmer, graniet en artificial stone keukenbladen. Hij was kortademig en had sicca (“droog”) symptomen. Sicca symptomen van de ogen en slijmvliezen ontstaan door ontstekingen van de traan- en speekselklieren. Bij onderzoek bleek sprake van silicose met progressieve massieve fibrose en pulmonaire hypertensie. Hij droeg bij het werk een masker, maar er was geen lokale afzuiging.

Discussie

De onderzoekers gaan in op het feit dat de link tussen een hoge blootstelling aan respirabel kwarts en bindweefselaandoeningen al honderd jaar geleden werd gelegd. Veel artsen blijken er toch niet van op de hoogte dat vooral hoge blootstelling aan respirabel kwartsstof leidt tot toename in de concentraties auto-antilichamen, zelfs als er geen sprake is van klinische symptomen van bindweefselaandoeningen. Sclerodermie is de aandoeningen die vooral in verband wordt gebracht met kwartsblootstelling. Maar er zijn ook een aanzienlijk aantal gevallen beschreven van reumatoïde artritis, lupus, dermatomyositis, polimyositis en ANCA positieve systemische vasculitis.

Een meta-analyse (Rubio-Rivas et al. 2017) van 15 case-controle studies leverde voor kwartsstof blootstelling een Odds Ratio voor sclerodermie op van 2,81 (95% betrouwbaarheidsinterval 1,86 – 4,23). In een Israëlische cohort studie (Shtraichman et al. 2015) van patiënten met silicose door artificial stone die in aanmerking kwamen voor longtransplantatie had 23% een autoantilichaam positieve bindweefselaandoening. Dit is meer dan zeven keer zo hoog als in de algemene bevolking (23% vs 3%). Deze uitkomsten wijzen erop dat het belangrijk is bij patiënten met een hoge kwartsstof blootstelling niet alleen alert te zijn op silicose of longfibrose, maar ook op bindweefselaandoeningen. Testen op autoantilichamen kan hiervoor aanwijzingen opleveren.

Kernpunten volgens de auteurs

1.	Er is een duidelijke relatie tussen blootstelling aan respirabel kwartsstof en de ontwikkeling van bindweefselaandoeningen.
2.	Blootstelling aan silica ofwel kwartsstof verhoogt het risico op sclerodermie significant.
3.	Bij patienten met artificial stone silicose bestaat een significante co-morbiditeit met bindweefselaandoeningen, vooral sclerodermie.
4.	De relatie is klinisch relevant, ook gezien de wereldwijde epidemie van artificial stone silicose.
5.	Screening op bindweefselaandoeningen bij patienten die beroepsmatig zijn blootgesteld aan kwartsstof is aan te bevelen.

Bronnen

Turner, Marianne T. and Samuel, Sameh R. and Silverstone, Elizabeth J. and Yates, Deborah H., Silica Exposure and Connective Tissue Disease: An Underrecognized Association in Three Australian Artificial Stone Workers, American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine, 201, 3, 378-380, 2020, 10.1164/rccm.201905-1057LE, PMID: 31597045, https://doi.org/10.1164/rccm.201905-1057LE

Rubio-Rivas M, Moreno R, Corbella X. Occupational and environmental scleroderma: systematic review and meta-analysis. Clin Rheumatol 2017;36:569–582.

Shtraichman O, Blanc PD, Ollech JE, Fridel L, Fuks L, Fireman E, et al. Outbreak of autoimmune disease in silicosis linked to artificial stone. Occup Med (Lond) 2015;65:444–450.

Series Navigation

<< Versnelde silicose na afwerking van composietPleuravocht mogelijk door silica >>