Een van de meest gemelde beroepsziekten is overspanning en burn-out. Er wordt ook veel onderzoek naar gedaan in allerlei beroepen (gezondheidszorg, onderwijs, financiële sector etc.). Het gaat vaak om beroepen met een hoge werkdruk en met een of andere vorm van emotionele belasting. Zoals in de journalistiek waar in de afgelopen tien jaar verschillende onderzoeken gegevens leveren over de kans op burn-out.

Cijfers uit Vlaanderen in 2009

Daarom is het niet vreemd dat ook onder werknemers in de journalistiek burn-out vaker voorkomt dan in de algemene beroepsbevolking. Dat bleek bijvoorbeeld uit een kwantitatief en kwalitatief onderzoek onder Vlaamse journalisten door onderzoekers van de Artevelde Hogeschool in 2009. Uit het kwantitatieve onderzoek bleek dat 10% van de journalisten symptomen van een klinische burn-out vertoonde (tegenover 4% van de totale bevolking). Daarnaast liep 21% een verhoogd risico (tegenover gemiddeld 16%). Bij 7% was al eens een burn-out vastgesteld door een arts.

In dit onderzoek werd de volgende omschrijving gegeven van burn-out:

Burn-out is een syndroom dat voornamelijk gekenmerkt wordt door uitputting, maar ook door cynisme en een verminderd beeld van de persoonlijke bekwaamheid. Er wordt algemeen aangenomen dat burn-out ontstaat vanuit een langdurige blootstelling aan chronische emotionele, mentale en interpersoonlijke stress, meestal op het werk. Mensen met een burn-out hebben vaak een cynische, afstandelijke houding tegenover hun werk en een negatief beeld van hun eigen competenties.

Prevent.be Van pers naar uitgeperst: burn-outs bij journalisten

Een schets van mogelijke oorzaken, 2009

Voor het kwalitatieve deel van het onderzoek zijn 20 diepte-interviews afgenomen met beroepsjournalisten die met een burn-out kampten. Ook is een focusgroep georganiseerd. Uit de analyse van de resultaten blijkt dat zowel persoonlijkheidskenmerken als kenmerken van het werk verband houden met burn-out.

• Stressgevoelige persoonlijkheid: de geïnterviewde journalisten vinden zichzelf zorgelijk, onzeker en perfectionistisch. Dergelijke persoonlijkheidskenmerken zijn typisch voor een stressgevoelige persoonlijkheid
• Clash van waarden: de geïnterviewde journalisten ervaren een clash met hun werkomgeving op het vlak van waarden. Zij willen hun werk goed doen en volgens journalistieke principes. Maar veranderingen in de media vragen iets anders: meer knippen en plakken, werken in formats, luchtige aanpak gericht op wat de lezer wil, toegenomen sensatiezucht, focus op waan van de dag en minder op kwaliteit van de berichtgeving. Ook multitasking verhoogt de werkdruk en het risico op fouten. Deze moeilijke verhouding tussen beroepsethos en praktijk, zorgt voor spanningen.
• Hoge werkdruk: werkdruk kent in de journalistieke sector verschillende betekenissen. Journalisten staan onder druk om veel uren te werken. Ze werken vaak maandenlang zonder vakantie en worden geconfronteerd met emotioneel belastende thema’s. Daarnaast kan er op de redacties sprake zijn van een gebrek aan teamspirit omdat journalisten individueel moeten scoren. Journalisten nemen hun werk ook vaak mee naar huis. Werk en privé lopen door elkaar, wat vaak ten koste gaat van privérelaties.

Inzetten op preventie
Al in 2009 blijkt dat preventie bij deze beroepsgroep geen simpele zaak is. Journalisten zijn enorm gedreven en symptomen van burn-out worden daarom langdurig ontkend. Ze blijven vaak aan de slag tot ze erbij neervallen. Zeker in die tijd was burn-out geen populair gespreksonderwerp. Stressbestendigheid geldt als een basiscompetentie in de journalistiek. De focusgroep die over preventie brainstormde, pleit voor meer aandacht van werkgevers en vakbonden. Zorgen voor een betere communicatie op redacties en meer coaching en training van journalisten. Een aanspreekpunt kan nuttig zijn, evenals concrete hulp door de bedrijfsarts.

Meer Vlaams onderzoek 2016

In 2016 verscheen een artikel van Van Hoof in het Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken over burn-out onder Vlaamse journalisten. De studie keek naar de prevalentie van burn-out, werkgerelateerde factoren (werkeisen tegenover hulpbronnen op het werk) en gevolgen van burn-out voor verzuim en verloop. Ook werd hun bevlogenheid in kaart gebracht. De vragenlijst werd ingevuld door 721 journalisten. Uit de resultaten blijkt dat 31,6% van de deelnemers een verhoogd risico loopt op burn-out. Tegelijkertijd liggen de scores voor bevlogenheid echter opvallend hoger dan de burn-outscores. Bij verder analyse blijkt sprake van drie clusters: de ‘opgebranden’ (14,1%), de ‘bevlogenen’ (38,1%) en een ‘tussenin’-cluster (35,2%). Factoren die verband houden met burn-out zijn vooral werkdruk, rolconflicten en (kwantitatieve) baanonzekerheid. Gunstige invloed gaat uit van het kunnen gebruiken van de eigen vaardigheden en variatie in het werk. Emotionele uitputting voorspelt verzuim, en vooral distantie of depersonalisatie is een sterke voorspeller van verloop.

Systematische Literatuuronderzoek 2016

In 2016 verscheen ook een zeer uitgebreid systematisch literatuuronderzoek van vooral kwalitatief onderzoek naar burn-out onder journalisten, uitgevoerd door MacDonald et al. Na een uitgebreid traject zijn uiteindelijk 12 studies opgenomen. De resultaten wezen uit dat de journalisten die het meeste risico lopen een burn-out te ontwikkelen jongere vrouwen zijn, met relatief weinig ervaring zijn en werken bij kranten met een kleinere oplage. Verslaggevers en redacteuren lopen meer risico dan journalisten in andere rollen. Andere werkfactoren die verband hielden met burn-out was de hoeveelheid werk en onvoldoende balans tussen werk en privé, weinig autonomie in het werk, weinig ondersteuning vanuit de organisatie, weinig inkomen, weinig betrokkenheid van organisatie en collega’s en gebrek aan een goede werkomgeving. Als mensen minder tevreden waren over hun werk en werkplek, nam het risico op burn-out toe. Probleempunt is wel dat de focus in de literatuur vooral ligt op mannelijke krantenverslaggevers, een beroep dat binnen het totale medialandschap een steeds kleinere groep betreft. Andere media beroepen komen zeer weinig aan bod in onderzoek.

European Journalism Center’s News Impact Network 2018

Er is ook meer Europees onderzoek naar aanleiding waarvan in een artikel op de website van Villamedia in 2018 wordt gewezen op de risico’s van burn-out in de journalistieke beroepen. Daarbij gaat het vooral om de informatie-eisen die worden gesteld aan de moderne digitale journalist genoemd. De hoeveelheid informatie die op een werkdag wordt verwerkt wordt gezien als overweldigend. Journalisten zouden hiervoor graag technologische oplossingen zien. Maar door het gebrek hieraan kiezen ze voor eigen oplossingen het stilzetten van notificaties, het verwijderen van socialemedia-apps van telefoons of het mailprogramma niet openen bij het maken van een artikel of productie. Daarnaast is ondersteuning vanuit het management van belang bij het beter beheersbaar maken van de informatiestroom. Veel journalisten zeiden dat het management nu vaak teveel vraagt. “Maar je haalt niet het meeste uit je personeel als je hen ook vraagt buiten kantooruren te werken en altijd alles in de gaten te houden.” Dat zijn de belangrijkste conclusies van project van het European Journalism Center’s News Impact Network op basis van gesprekken en een enquête onder journalisten.

Spaans onderzoek 2021

Recent verscheen een studie waarin is gekeken naar de belangrijkste factoren die een rol spelen bij het ontwikkelen van burn-out bij communicatie professionals. Het doel van het onderzoek van Gascón et al. was beschrijven en analyseren wat de belangrijkste factoren (werk, privé, sociaal-demografisch, gezondheid) zijn bij het ontwikkelen van burn-out bij communicatie professionals. Hierbij werd ook gekeken naar eventuele verschillen die voorkomen bij verschillen media-types om handvaten te ontwikkelen voor preventie. De uitgangshypothese was dat de hoeveelheid werk (work load) bepalend zou zijn voor de emotionele uitputting. Ook werd vooraf verwacht dat het gebrek aan controle over het eigen werk een belangrijke factor zou zijn voor het ontwikkelen van burn-out. Hierbij werd ervan uitgegaan dat journalistiek werk veel verschillende taken omvat en dat het aanbod van nieuws niet controleerbaar is.

Het onderzoek is uitgevoerd in de Spaanse regio Aragon. De onderzoeksgroep bestond uiteindelijk uit 292 deelnemers, 145 mannen (49,7%) en 147 vrouwen (50,3%). De gemiddelde leeftijd was 43,45 jaar (SD: 9.56), leeftijd tussen 22 en 67. Ze vulden verschillende vragenlijsten in: vragen over demografische en werkkenmerken, de Maslach Burnout Inventory General survey (MBI-GS), Areas of Worklife Scale (AWS) en de General Health Questionnaire (GHQ -12).

De drie dimensies van de MBI-GS zijn emotionele uitputting (een gevoel van extreme vermoeidheid vanwege het werk), distantie of depersonalisatie (afstand hebben van het werk) en verminderde competentie (twijfel aan het eigen beroepsmatige functioneren).

Waarden conflict

In de onderzochte groep was sprake van een directe en significante relatie tussen emotionele uitputting en de beide andere dimensies van burn-out en ook met de zelf-gerapporteerde gezondheid. Er werd een duidelijke relatie gevonden tussen emotionele uitputting en de hoeveelheid werk, de mate van controle, de mate van beloning, het gevoel erbij te horen, ervaren rechtvaardigheid en overeenstemming van de eigen waarden met die van de organisatie. Uit een analyse met multipel lineair regressie blijkt dat zowel hoeveelheid werk als overeenstemming in waarden voorspellers zijn voor emotionele uitputting. De resultaten bevestigen dat emotionele uitputting bijdraagt aan toenemende distantie en depersonalisatie en een voorloper is van een gevoel van verminderde competentie.

Wanneer de verschillende media worden vergeleken, blijkt dat journalisten die werken voor gevestigde persbedrijven significant lagere scores hebben op het gevoel van verminderde competentie. Zij ervaren meer controle, beloning, het gevoel erbij te horen, rechtvaardigheid en waarden. Het lijkt erop dat deze factoren beschermen tegen burn-out, maar meer onderzoek is volgens de onderzoekers nodig. De onderzoekers concluderen dat communicatie professionals een groot risico lopen op emotionele uitputting, vooral ten gevolge van de hoeveelheid werk. Over een langere tijd gezien zijn de werknemers kwetsbaar voor het ontwikkelen van een gebrek aan competentie. Een belangrijke bepalende factor daarbij is een mogelijk conflict tussen de aspiraties en doelen van de werknemers en de waarden die het bedrijf waar zijn werken nastreeft.

Bronnen

Prevent.be Van pers naar uitgeperst: burn-outs bij journalisten

Van Hoof, E. (2016). Burnout en bevlogenheid bij Vlaamse journalisten: prevalentie, antecedenten en gevolgen. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 29(3).

MacDonald, J. B., Saliba, A. J., Hodgins, G., & Ovington, L. A. (2016). Burnout in journalists: A systematic literature review. Burnout Research, 3(2), 34-44.

Trudy Brandenburg – van de Ven — Onderzoek over de informatielast van journalisten en burn-out Website Villamedia, 10 december 2018

Gascón, S., Fueyo-Díaz, R., Borao, L., Leiter, M. P., Fanlo-Zarazaga, Á., Oliván-Blázquez, B., & Aguilar-Latorre, A. (2021). Value Conflict, Lack of Rewards, and Sense of Community as Psychosocial Risk Factors of Burnout in Communication Professionals (Press, Radio, and Television). International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(2), 365.