De afgelopen jaren is er een groeiende belangstelling voor ons microbioom en de invloed die de samenstelling ervan en de veranderingen er in op onze gezondheid hebben. Er wordt meer bekend over de rol van het microbioom bij het ontstaan van chronische ziekten. De samenstelling van ons microbioom wordt beïnvloed door wat we eten en drinken en door onze levensstijl. De vraag is of ook ons werk of onze werkomgeving hier een rol is speelt. Italiaanse onderzoekers hebben met die vraag in het achterhoofd een systematisch literatuuronderzoek uitgevoerd (Mucci et al. 2022).
Wat is het microbioom?
De Maag-Lever-Darmstichting omschrijft het als volgt:
“In je darmen huizen biljoenen bacteriën, die samen met virussen, gisten en schimmels je microbioom vormen. Al die bacteriën bij elkaar wegen wel 1,5 kilo. Al die bacteriën hebben grote impact op jouw leven en hoe jij je voelt. En doen enorm goed werk! Het microbioom helpt bijvoorbeeld mee om je darmwand gezond te houden. Ook traint het je afweersysteem. Dat zorgt ervoor dat je minder snel ziek wordt en sneller beter bent.”
Op schooltv wordt het microbioom mooi inzichtelijk gemaakt in een filmpje:
Microbioom en werkomgeving
Het doel van het hierboven genoemde systematische literatuuronderzoek is nagaan wat de invloed is van verschillende beroepsmatige vormen van blootstelling op het menselijk microbioom. Informatie daarover kan een basis zijn voor bescherming van de gezondheid en het voorkomen van ziekte. De onderzoekers hebben literatuur gezocht in de databases PubMed, Cochrane en Scopus. Alle artikelen die de relatie tussen beroepsmatige blootstelling en verandering in het microbioom van werkenden onderzochten, kwamen in aanmerking. Er moest informatie zijn over de uitgangssamenstelling van het microbioom, of blootgestelde werkenden moest worden vergeleken met niet-blootgestelde werkenden. Er werd gekeken naar de invloed op de korte en/of op de lange termijn. Studies bij dieren zijn niet opgenomen. Zo bleven van de aanvankelijk gevonden 5818 artikelen er uiteindelijk 31 over: 26 originele artikelen, 4 eerdere beschrijvende reviews en een commentaar. Het literatuuronderzoek is uitgevoerd via het Preferred Reporting Items for Systematic Reviews and Meta-Analyses (PRISMA) protocol.
Onderzochte werkblootstelling
Hieronder een overzicht van de soorten werk en werkomgeving die in het literatuuronderzoek aan de orde komen met percentage artikelen waarin ze zijn onderzocht.
| Blootstelling aan biologische agentia | 15/26 (57,7%) |
| Werken met dieren | 12/15 (80%) |
| Boeren en slachters | 10/12 (83,4%) |
| Dierenverzorgers in dierentuin | 1/12 (8,3%) |
| Laboratorium personeel | 1/12 (8,3%) |
| Werknemers in de gezondheidszorg | 3/15 (20%) |
| Werkenden in ploegendienst | 2/26 (7,7%) |
| Blootstelling aan chemische stoffen | 4/26 (15,3%) |
| Metaalbewerkingsvloeistoffen | 1/4 (25%) |
| Pesticiden | 1/4 (25%) |
| Anorganisch stof (keramisch, silica) | 2/4 (50%) |
| Blootstelling aan stressfactoren en microklimaat | 5/26 (19,3%) |
| Militairen | 2/5 (40%) |
| Zeelui | 1/5 (20%) |
| Duikers (in zee) | 1/5 (20%) |
| Tunnelwerkers | 1/5 (20%) |
Voor elk van deze groepen wordt de beschikbare literatuur uitgebreid besproken. Ik beperk me daarom hier tot de meer algemene uitkomsten.
Algemene uitkomsten
De meest bestudeerde blootstelling is die aan biologische agentia, met name door direct contact met (boerderij)dieren. In deze groepen zijn duidelijke veranderingen in het microbioom aangetoond die groter zijn dan de werknemers die minder intensief contact met deze dieren hebben zoals bijvoorbeeld dierenartsen.
Eenzelfde soort patroon is te zien onder werkenden in de gezondheidszorg. Hier zie je dat er met name in het microbioom grotere veranderingen optreden in ziekenhuizen en met name op de intensive care, dan bij gezondheidswerkers die minder intensief betrokken zijn bij de verzorging van zieke mensen. En hoewel handen wassen beschermd tegen besmetting, zorgt een veranderende huidbarrière toch voor een ander microbioom met mogelijk nadelige gezondheidseffecten.
Ook bij werknemers blootgesteld aan chemische stoffen, werknemers met hoge werkgerelateerde stress en werknemers in microklimaten kan het microbioom veranderen. Twee studies onderzochten de rol van veranderingen in het microbioom en het ontstaan van beroepslongaandoeningen.
Uit onderzoek blijkt dat beroepsmatige blootstelling kan interfereren met het biologische ritme van bacteriën in het microbioom. Daardoor draagt het bij aan veranderingen in het microbioom en daarmee mogelijk aan het ontwikkelen van gezondheidsschade.
Conclusies
Het systematische literatuuronderzoek maakt duidelijk dat werken en werken in een bepaalde omgeving invloed heeft op de samenstelling van het microbioom. Daarmee kan het een rol spelen in het optreden van gezondheidsschade, maar daarover is nog veel onbekend. Meer onderzoek is nodig naar vooral de ontwikkelingen in het microbioom over langere perioden door beroepsmatige blootstelling. We moeten het microbioom beter leren begrijpen en dan kan het op termijn wellicht een aangrijpingspunt zijn voor preventie of behulpzaam bij het monitoren van risico’s.
Het is duidelijk dat de groeiende belangstelling voor het microbioom zich niet alleen moet richten op voeding en leefstijl, maar zeker ook op andere invloeden, bijvoorbeeld vanuit ons werk.
Bron
Mucci, N., Chiarelli, A., Lulli, L. G., Traversini, V., Galea, R. P., & Arcangeli, G. (2022). WORKbiota: A Systematic Review about the Effects of Occupational Exposure on Microbiota and Workers’ Health. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(3), 1043.
Zie ook de presentatie Het microbioom van de werkplek van Dr. ir. Lidwien A.M. Smit, Associate Professor IRAS, Environmental Epidemiology Universiteit Utrecht op het congres van de NVvA op 14-4-2022