- Beroepsrisico’s in de natuur
- Ziekten overgebracht door teken
- Lyme als beroepsziekte
- Plantensap met zon slecht voor de huid
- Eerst snoeien, dan hoesten en proesten
- De jeukende haren van de eikenprocessierups
- Alfa-galsyndroom en vlees allergie als beroepsrisico
- Beroepsgebonden ziekte van Lyme
- Hazenpest en konijnenkoorts terug van weggeweest
Hoewel het seizoen van de overlast van de eikenprocessierups voor dit jaar inmiddels voorbij is, mag dit betrekkelijke nieuwe risico in de natuur niet ontbreken in deze serie. De soort komt van nature voor in Zuid- en Centraal-Europa, maar het verspreidingsgebied is, waarschijnlijk door klimaatverandering, steeds verder naar het noorden opgeschoven.
Waar vind je de rups?
Sinds 1990 is deze rups ook in Nederland aan een geleidelijke, maar onstuitbare opmars bezig. De eikenprocessierups (Thaumethopea processionea) is de rups van een nachtvlinder. Inmiddels kan men op een groot aantal eikenbomen in vrijwel geheel Nederland de behaarde rupsen aantreffen. De brandharen van de rups veroorzaken de problemen.
De rups wordt vooral gesignaleerd in zomereiken langs lanen in steden en dorpen, erfbeplantingen op campings en landgoederen in bosrijke omgevingen. In bossen wordt de rups ook waargenomen, maar in mindere mate waardoor de overlast er beperkter is. ‘s Nachts gaan de rupsen groepsgewijs – in processie – op zoek naar voedsel (eikenbladeren). Het seizoen loop van april tot eind september met een hoogtepunt in de maanden mei, juni en juli.
Brandharen
De brandharen van de rups zijn de oorzaak van de gezondheidsproblemen voor mensen. Het lichaam van de rups is bedekt met lange, witte haren die op roodachtige wratten staan ingeplant. Maar dit zijn niet de brandharen, want deze (setae) zijn veel kleiner – ongeveer 0,2 tot 0,3 millimeter – en zijn pijlvormig met weerhaakjes. Vanuit de lange haren kunnen ze worden gevuld met gif. Ze worden bij een bedreiging afgeschoten en kunnen gemakkelijk de huid, de ogen en de luchtwegen binnendringen. Mooie tekeningen van de rupsen, vlinders, haren en brandharen zijn te vinden op deze pagina van waterwereld over de eikenprocessierups: http://www.waterwereld.nu/eikenprocessierups.php
Klachten
Na contact met de stoffen die vrijkomen uit de microscopisch kleine, pijlvormige brandharen van deze rups kunnen klachten ontstaan die van persoon tot persoon verschillen. Op de onbedekte huid geven de brandharen een sterk jeukende, rode uitslag. In de ogen geven ze rood ontstoken oogwit en een branderig gevoel. Bij inademing van de haren kunnen irritaties en ontstekingen ontstaan van het slijmvlies van de neus, keel en luchtwegen. Bij heftige oogklachten is het verstandig een oogarts te raadplegen. Wanneer na contact met de rupsen opzwellende oogleden, lippen of tong optreedt, kan sprake zijn van een allergie en moet contact opgenomen worden met een arts.
De rupsen hoeven niet te worden aangeraakt om in contact te komen met de brandharen. De haartjes verspreiden zich met de wind en kunnen zo in contact komen met wandelaars of fietsers. De haren blijven ook na het vertrek van de rupsen in de nesten, die aan de stammen en dikke takken hangen, aanwezig. Na jaren kunnen deze nesten bij aanraking nog overlast veroorzaken.
Wat te doen na contact met brandharen?
- Trek kleding waarin brandharen zitten uit.
- Strip de huid met plakband (plak dit op de huid en trek het dan weer los).
- Spoel de huid of ogen goed met lauw water.
- Ga niet krabben of wrijven!
- Bij hevige jeuk kan zalf of crême met menthol, aloë vera of calendula verlichting geven. U kunt dit zonder recept in de drogist of apotheek kopen.
Bestrijding van de eikenprocessierups
Bestrijding van de rupsen is specialistisch werk en wordt meestal uitgevoerd door opgeleide hoveniers of door de gemeente. Ook deze bestrijders kunnen last krijgen van de brandharen (zie “Zelfs de bestrijder heeft bultjes van eikenprocessierups“) en moet zich vooraf goed oriënteren over de beste aanpak. Informatie daarover is ook te vinden bij Stigas
Bronnen van informatie:
RIVM informatie Eikenprocessierups