In de luchtvaart wordt geregeld gebruik gemaakt van bestrijdingsmiddelen om de verspreiding van infectieziekten overgebracht door insecten te voorkomen. Dit wordt in het Engels disinsection genoemd. De insecten worden aangeduid met vectoren en zij kunnen zogenaamde vector-gebonden ziekten overdragen. Het gaat dan vooral over ziekten als malaria (Anopheles. spp.); dengue, chikungunya of Zika (Aedes. spp.) en om gele koorts (Ae. aegypti). Momenteel zijn er zo’n 20 landen die desinfectie eisen bij alle inkomende vluchten en nog eens 16 andere landen hebben andere regelingen om het overdragen van insecten te voorkomen.
Systematisch literatuuronderzoek
In een recent systematisch literatuuronderzoek door een groep internationale onderzoekers (Pang et al, 2020) is gekeken hoe effectief deze aanpak is om internationale verspreiding van insecten en bijbehorende ziekten te voorkomen. Ook is daarbij gekeken naar de mogelijke giftigheid van de gebruikte methoden voor passagiers en cabinepersoneel.
Een uitgebreide zoekstrategie en diverse databases leverde 440 potentieel interessante studies op, waarvan na screening 25 werden opgenomen in het systematische review. Tien studies gaan in op mogelijke toxiciteit voor mensen, 17 studies kijken naar de toepasbaarheid van bestrijdingsmiddelen tegen insecten en 2 gingen op beide onderwerpen in.
Eigen ervaring
Mijn eigen ervaring met het toepassen van het sprayen van bestrijdingsmiddelen in de cabine stamt uit 2012. Met een flinke groep experts op het gebied van de bedrijfsgezondheidszorg waren we op weg naar de grote ICOH conferentie in Cancun. Mexico met een min of meer rechtstreekse vakantievlucht. Op de heenweg werd een tussenstop gemaakt in Cuba, waar passagiers van boord gingen en later weer aan boord kwamen. Ons werd gevraagd aan boord te blijven. Tijdens de stop ging het cabinepersoneel op een bepaald moment rond met spuitbussen en het hele interieur werd bespoten. Geïnteresseerd vroeg ik een van hen waarmee gespoten werd en waarom. Het antwoord was dat het verplicht was en geen kwaad kon. Op de vraag wat ze dan rond spoten, kwam geen antwoord. Van persoonlijke beschermingsmiddelen was geen sprake. Later bleek bij nazoeken dat het meest waarschijnlijke is dat gespoten is met synthetische pyrethroïden zoals permetrine. Of dit echt geen kwaad kon, ben ik me altijd blijven afvragen.
Vier methoden
De richtlijnen die bestaan voor het spuiten tegen insecten, in het Engels disinsection genoemd, onderscheiden vier methoden, die hieronder worden beschreven (tabel aangepast vanuit artikel).
| Methoden | Insecticide | Toegepast door | Toegepast wanneer | Aanvullende informatie | Air conditioning |
|---|---|---|---|---|---|
| Residual treatment | Permetrine | Professionals in spuiten van bestrijdingsmiddelen | Voor de passagiers aan boord gaan | Alle interne oppervlakken in de cabine en het laadruim worden bespoten (met uitzondering van de ruimten voor voedselbereiding). | Na het spuiten moet de air-conditioning ten minste een uur draaien voor cabinepersoneel en passagiers mogen instappen |
| Pre-flight spraying | Permetrine | Grondpersoneel | Voor de passagiers aan boord gaan (niet langer dan een uur voor de deuren sluiten). Cabinepersoneel vaak al aan boord | Na deze pre-flight spraying vaak ook in-flight spraying om volledige disinsection te bereiken (zie “top-of-descent” spraying) | Tijdens spuiten en vijf minuten daarna wordt de air-conditioning afgezet |
| Blocks-away | D-phenotrine | Cabinepersoneel | Als passagiers en cabinepersoneel aan boord zijn, voor de vlucht vertrekt | Elke binnenkomende vlucht wordt bespoten | Tijdens het spuiten wordt de air conditioning uitgeschakeld |
| Top-of-descent spraying | D-phenothrin | Cabinepersoneel | Bij het inzetten van de daling richting bestemming (passagiers en cabinepersoneel aan boord) | Elke binnenkomende vlucht wordt bespoten | De air-conditioning wordt lager gezet tijdens de disinsection |
Gezondheidseffecten
In het vrij toegankelijke artikelen wordt een uitgebreid overzicht gegeven van de geïncludeerde studies waarbij de eerste tabel gaat over de gezondheidseffecten bij personeel en passagiers. Het blijkt dat huidcontact een belangrijke blootstellingsroute is wanneer voorafgaand aan de vlucht wordt gespoten, terwijl daar inhalatie bij komt als dit gedurende de vlucht gebeurt. Er wordt ingegaan op de verschillende gebruikte producten. In drie studies worden gezondheidseffecten van het spuiten besproken, respectievelijk bij een passagier en twee groepen cabinepersoneel. Een andere studie toont aan dat de stofwisselingsproducten van permetrine in hogere concentraties worden aangetroffen bij cabinepersoneel werkzaam in vliegtuigen die kort ervoor waren gespoten. In deze studie werden geen gezondheidsklachten gevonden. In zijn totaliteit lijkt het met de gezondheidsschade door contact met de gespoten middelen mee te vallen, zeker wanneer in acht genomen wordt dat jaarlijks honderden miljoenen passagiers en luchtvaartpersoneel contact hebben met deze stoffen.
Effectiviteit
Verder gaat het artikel in op de noodzaak en effectiviteit van disinsection van vliegtuigen. Bijvoorbeeld in het voorkomen van malaria import. Het blijkt dat deze chemische behandeling met de aanbevolen concentraties bestrijdingsmiddelen zeer effectief is tegen een breed scala aan insecten. Het meest effectief lijkt het professioneel ontsmetten aan de grond. De daarbij gebruikte middelen doden de meeste insecten. De hoogste blootstelling voor mensen treedt op bij in flight spraying, maar ook spuiten voorafgaand aan vertrek kan bij het cabinepersoneel tot duidelijk verhoogde blootstelling leiden. Niettemin blijft disinsection van vliegtuigen met synthetische pyrethroïden een belangrijk middel om verspreiding van pathogenen via insecten te voorkomen.
Bron
Pang et al. The safety and applicability of synthetic pyrethroid insecticides for aircraft disinsection: A systematic review Travel Medicine and Infectious Disease Volume 33, January–February 2020, 101570