De ziekte van Dupuytren is een bindweefselaandoening waarbij er in de handpalm knobbels ontstaan. Meestal groeien de knobbels uit tot strengen. De vingers, vooral de pink en ringvinger kunnen zich hierdoor niet goed meer strekken en blijven daardoor vaak in een gebogen stand staan.
Guillaume Dupuytren
Baron Guillaume Dupuytren was een Franse chirurg die de aandoening in 1831 heeft beschreven. Hoewel hij niet de eerste was die dat deed, was hij wel de eerste die stelde dat het ging om een contractuur in de aponeurosis palmaris. Dit is een harde bandstructuur van bindweefsel in de handpalm, die aan de pols begint en in afzonderlijke stroken loopt tot aan de basis van de 5 vingers. De aponeurosis palmaris werkt als verlenging van de pees van een onderarmspier (de palmaris longus) en als versteviging voor de huid van de handpalm.
Deze ziekte komt vooral voor bij mensen van Noordwest-Europese afkomst en daarom veronderstelt men dat sprake is van een genetische factor, van genetische aanleg. De ziekte wordt ook wel de Vikingziekte genoemd, omdat de geografische verspreiding ervan over Europa en Groot-Brittannië overeenkomt met de Vikingtrektochten. De ziekte zou mogelijk al bij de Kelten zijn voorgekomen (de “Keltische klauw”), maar wordt vaak aangeduid met koetsiershanden.
De oorzaken van Dupuytren
Als het gaat om de oorzaken van de ziekte van Dupuytren is nog lang niet alles duidelijk en zijn er soms tegenstrijdig resultaten. Er is consensus over bepaalde risicofactoren als roken, alcoholgebruik, diabetes mellitus (DM) en de al genoemde genetische aanleg. Over de invloed van werk zijn er aanwijzingen dat het werken met de handen (handenarbeid, handwerk) een risicofactor is, maar daarover zijn de meningen nog verdeeld. Kort geleden is daar nog weer eens goed naar gekeken in een cohortstudie door Van den Berge et al. (2023). Daarbij was de vraag of huidige blootstelling aan handenarbeid verband houdt met het ontstaan van de ziekte van Dupuytren en of het mogelijk is daar een dosis-respons relatie bij vast te stellen.
De opzet van de studie
De studie is opgezet als een populatiegerichte cohortanalyse waarbij gegevens uit de UK Biobank-cohort zijn gebruikt. De UK Biobank-studie is een grootschalig, langlopend onderzoeksproject dat is opgezet om de gezondheid van meer dan 500.000 Britse volwassenen te volgen. Het doel van de studie is om meer te weten te komen over de oorzaken van ziekte en gezondheid, en om betere behandelingen en preventie te ontwikkelen. Tussen 2006 en 2010 zijn de deelnemers in de leeftijd 40 tot 69 jaar in het cohort opgenomen. Van hen zijn uiteenlopende medische gegevens verzameld. Voor de studie naar Dupuytren is gekozen om te kijken naar deelnemers van Noord-Europese komaf (vanwege de genetische component).
Uitkomstmaat en blootstelling
Eerste uitkomstmaat is de diagnose Dupuytren. Daarvoor wordt het verband gezocht met de blootstelling aan handenarbeid. De handenarbeid is voor iedere deelnemer op twee verschillende manieren is bekeken: 1. de mate van handenarbeid in de huidige beroepsuitoefening en 2. een cumulatieve blootstelling aan handenarbeid berekend op basis van de arbeidsanamnese en voorgeschiedenis.
Voor de berekening van de cumulatieve blootstelling is een score toegekend aan elk uitgeoefend beroep (meer dan 15 uur per week) gebaseerd op de O*NET (Occupational Information Network)-score voor handenarbeid. O*NET is een online database die informatie bevat over ruim 1000 beroepen en beroepsactiviteiten. Deze database is gebruikt om de beroepen van de deelnemers in deze studie te classificeren en te beoordelen op hun mate van handenarbeid. De cumulatieve blootstellingsscore is berekend door de scores van alle beroepen te vermenigvuldigen.
De onderzochte groep
In het onderzoek zijn 196.265 deelnemers opgenomen die op dit moment handenarbeid uitvoeren en 96.563 deelnemers zijn opgenomen in de groep voor een dosis-respons relatie. Er is veel informatie verzameld over potentieel verstorende factoren. Vervolgens zijn aan handenarbeid blootgestelde en niet-blootgestelde deelnemers aan elkaar gematcht. In de analyse voor huidige werk met handenarbeid zijn 26.667 blootgestelde deelnemers gekoppeld aan 100.213 niet-blootgestelde deelnemers. In de analyse van dosis en respons ging het om 12.312 aan handenarbeid blootgestelde deelnemers en 46.624 niet-blootgestelde deelnemers.
Resultaten
Uit de resultaten blijkt dat deelnemers wiens huidige beroep meestal of altijd handenarbeid betreft, vaker aan de ziekte van Dupuytren leiden dan deelnemers wiens beroep soms of nooit handenarbeid betreft. De Odds Ratio is met 1,29 (OR=1,29, 95% BI 1,12 tot 1,49, p <0.001) significant verhoogd. In dit onderzoek is de OR een goede maat voor het relatieve risico.
Er is ook een positieve dosis-responsrelatie aantoonbaar tussen de cumulatieve blootstellingsscore aan handenarbeid en de ziekte van Dupuytren. Want een toename van 750 punten (standaard O * NET-score × jaren) in cumulatieve werkbelasting verhoogt de kans op Dupuytren met 17% (OR = 1,17, 95% BI 1,08 tot 1,27, p <0.001). Omdat het voorkomen van Dupuytren in de algemene bevolking laag is (circa 1%) kan de OR ook hier gezien worden als het relatieve risico.
Metselaar – kok – huisarts – sociaal werker
Iemand die 30 jaar heeft gewerkt als metselaar heeft een cumulatieve score van 30 (jaar) maal 92 (O*Net score) = 2760 en loopt daarmee een 17% hoger risico op de ziekte van Dupuytren dan iemand die 30 jaar als kok heeft gewerkt (30 maal 67 = 2010) en een 37% hoger risico dan een huisarts die 30 jaar heeft gewerkt (30 maal 42 = 1260) en 60% meer dan een sociaal werker die 30 jaar heeft gewerkt (30 maal 16 = 480).
Discussie
Het langdurig uitvoeren van handenarbeid is een risicofactor voor de ziekte van Dupuytren met een duidelijke dosis-respons relatie. Hoe handenarbeid pathofysiologisch leidt tot Dupuytren is nog niet echt duidelijk. Er is sprake van een lokaal ontstekingsproces waarin sterk elastische myo-fibroblasten worden aangezet om zich te vermenigvuldigen en differentiëren. Dit lijkt onder meer te gebeuren onder invloed van cytokines geproduceerd door lokale immuuncellen. Zowel genetische aanleg als factoren zoals leeftijd, geslacht, roken, alcoholgebruik, suikerziekte en een hoog cholesterol kunnen bedragen aan de aandoening. Een hypothese is dat mechanische belasting van de handpalm kan leiden tot veranderingen in de vaatvoorziening van het bindweefsel met productie van zuurstofvrije radicalen die de overgang van fibroblasten naar myo-fibroblasten bevorderen. Nader onderzoek is nodig om hierover meer te weten te komen.
De onderzoekers bespreken de sterke en zwakke punten van hun studie in het vrij toegankelijke artikel. Ze stellen dat het uitvoeren van handenarbeid een risicofactor is voor de ziekte van Dupuytren met een duidelijke dosis-respons relatie. Daarom concluderen ze dat artsen de aandoening in voorkomende gevallen zouden moeten herkennen als werk-gerelateerd.
Bron
van den Berge BA, Wiberg A, Werker PMN, et al Dupuytren’s disease is a work-related disorder: results of a population-based cohort study Occupational and Environmental Medicine Published Online First: 12 January 2023. doi: 10.1136/oemed-2022-108670