Een oogaandoening door blootstelling aan chemische stoffen doet al snel denken aan een ongeval waarbij stoffen in het oog zijn terecht gekomen. Bij veel agressieve stoffen levert dat vaak blijvende schade op. Maar glaucopsie is anders en bij veel mensen onbekend. Het kenmerkt zich door verminderd en wazig zien en halo’s zien om lichtbronnen. Vaak wordt het beschreven als zien door blauw-grijze rook. Het is een voorbijgaande aandoening die ontstaat bij blootstelling aan vluchtige amines.

Recente casus uit Turkije: “Glaucopsie op de SEH”

Een man van 30 merkt op dat hij wazig ziet tijdens het werk en raadpleegt de bedrijfsarts. Die stuurt hem naar de spoedeisende hulp. Hij vertelt dat hij alles in een blauwe waas ziet sinds ongeveer een uur. Hij werkt al tien jaar bij een gieterij en dit is de eerste keer dat hij klachten heeft. Eerder hebben collega’s ook deze klachten gehad. In het productieproces wordt amine in gasvorm gebruikt. De algemene toestand van de werknemer is goed en bij lichamelijk onderzoek, oogonderzoek en neurologisch onderzoek worden geen afwijkingen gevonden. De klachten nemen tijdens het verblijf op de spoedeisende hulp af. Na uitgebreid onderzoek bij de oogarts kon hij zonder klachten en normale oogfunctie naar huis.

Historisch wazig zien

Glaucopsie komt van het Griekse woord “glaukós” dat blauw-groen betekent. Op internet is geen Nederlandstalige informatie over deze aandoening te vinden. Maar er blijkt in de internationale literatuur wel over te zijn geschreven, zoals in de recente gevalsbeschrijving hierboven. Een vroege melding komt van Amor in 1949 op een bijeenkomst van de Britse Chemische Producenten. Hij noemt het zien door een blauwe mist door ethylamines in een tabel over de toxiciteit van oplosmiddelen. In 1966 verschijnt al het artikel “Hazy Vision in Amine Plant Operatives” waarin een direct effect van amines op het hoornvlies als de meest logische verklaring wordt gezien.

Blootstaan aan amines

In 1972 beschrijven Jones and Kipling de ervaringen tot op dat moment. Ze hebben gevallen bestudeert bij de productie van amines, de productie van schuimplastic en in smelterijen. In een chemisch bedrijf klaagden een variabel aantal werknemers (3-18) in de loop van een aantal jaren over glaucopsie bij blootstelling aan amines. Ze noemen symptomen als blauw zien, grijs zien en halo’s, voornamelijk aan het eind van de werkdag. Opvallend was dat ze het vooral merkten tijdens het autorijden.
De blootstelling aan amines was divers; zo ging het onder meer om morpholine, methylmorpholine, ethylmorpholone, andere heterocyclische amines en piperidines. De klachten beginnen doorgaans 30-90 minuten na het begin van de blootstelling en houden aan tot 4-6 uur na werktijd. Het lijkt erop dat blootstelling aan laagmoleculaire amines leidt tot blauw zien en aan hoogmoleculaire amines tot grijs zien.

Labels printen in een blauwe waas

In 2003 voert het Amerikaanse NIOSH een onderzoek uit bij een bedrijf dat is gespecialiseerd in het printen van labels voor allerlei producten. De reden voor het onderzoek was dat werknemers aan de printlijn aangaven vaak last te hebben van wazig zien van voorbijgaande aard. Op de lijn werd gebruik gemaakt van verschillende soorten watergedragen inkt. In deze inkt werden verschillende additieven toegepast, waaronder amines zoals dimethylisopropanolamine (DMIPA) en dimethylaminoethanol (DMAE).

Het onderzoek bestond uit vragenlijsten, uitgebreid oogonderzoek en arbeidshygiënische meting van DMIPA en DMAE. Het bleek dat 89% van de medewerkers aan de printlijn in de afgelopen 12 maanden last had gehad van wazig zien, vergeleken met 12,5% van de medewerkers op een andere locatie in de fabriek. De blootstelling aan met name DMAE bleek via persoonlijke bemonstering flink hoger aan de printlijn. Wanneer een hogere concentratie amines werd gemeten, was ook sprake van meer klachten van blauw, grijs zien en het zien van halo’s. Bij oogonderzoek werd gezien dat de doorzichtigheid van het hoornvlies lager was aan het eind van de werkdag op plekken met amine-blootstelling. De volgende dag was de normale doorzichtigheid hersteld.

Twee Koreaanse gevallen uit 2018

Een 28-jarige man bezoekt de oogarts vanwege wazig zien. Hij verwerkt polyurethaan en daarbij komt hitte en gas vrij. Zijn visus is beiderzijds verminderd en bij spleetlamp onderzoek worden microblaasjes onder het oppervlakte epitheel gezien. De dikte van het hoornvlies is toegenomen. Na behandeling met een combinatie van oogdruppels verbetert het zicht tot normaal.
Een vrouw van 34 bezoekt de oogarts vanwege slechter zien tijdens het werk. Ze werkt in een fabriek waar vulling voor autostoelen wordt geproduceerd. De visus was enigszins verminderd en spleetlamp onderzoek laat oedeem onder het oppervlakte epitheel zien. In beide gevallen ligt de oorzaak zeer waarschijnlijk bij blootstelling aan vluchtige amines die vrijkomen bij het verwerken van polyurethaan.

Samenvattend overzicht

In 2016 verschijnt een artikel waarin een overzicht wordt gegeven van wat bekend is over glaucopsie en blootstelling aan verschillende amines. Jang (2016) vermeldt gevallen in de productie en verwerking van epoxy en polyurethaanschuim en in gieterijen. De amines veroorzaken oedeem van het hoornvlies waarbij vloeistof zich in kleine blaasjes ophoopt in de oppervlakkige cellen. Klachten van wazig zien, blauw-grijze verkleuring en halo’s om lichtbronnen kunnen optreden na een blootstellingsduur van 30 minuten tot enkele uren. De klachten zijn reversibel en concentratie afhankelijk. De klachten zijn hinderlijk omdat ze kunnen leiden tot fouten en minder goed kunnen werken. Ook werken ze verstorend op het autorijden na werktijd. De vluchtigheid van amines bepaalt mede het risico op klachten. Het artikel bevat een tabel van amines die glaucopsie kunnen veroorzaken. Ook wordt vrij uitgebreid stilgestaan bij de huidige grenswaarden voor amines in de omgevingslucht.

Bronnen

Uzunget SC, Ertürk ZK, Özban VB, Güçlü OH (2019) Glaucopsia in Emergency Department. Int J Crit Care Emerg Med 5:075. doi.org/10.23937/2474-3674/1510075

J. MELLERIO and R. A. WEALE Hazy Vision in Amine Plant Operatives Brit. J. industr. Med., I966, 23, 153

W. T. JONES and M. D. KIPLING Glaucopsia blue-grey vision Brit. J. industr. Med., 1972 29, 460-461

E H Page, C K Cook, M A Hater, C A Mueller, A A Grote, V D Mortimer Visual and ocular changes associated with exposure to two tertiary amines Occup Environ Med 2003;60:69–75

Hwang Y, Cho YK.   Two Cases of Corneal Edema Due to Vaporized Amine.   J Korean Ophthalmol Soc. 2018 Nov;59(11):1077-1081.   

Jang J. K. (2016). Amines as occupational hazards for visual disturbance. Industrial health, 54(2), 101–115. doi:10.2486/indhealth.2015-0071

Lees ook: Bij oogziekten aan werk denken