Werkongevallen komen regelmatig voor en over het belang van hun preventie zijn de meeste mensen het snel eens. Er zijn een groot aantal verschillende strategieën ontwikkeld om werkongevallen te voorkomen. Ze kunnen grofweg in drie categorieën worden ingedeeld: educatie, wet- en regelgeving en technische oplossingen. Of mooier in het Engels: The three E’s of injury prevention: education, enforcement and engineering.
Preventieve strategie
Om de effectiviteit van dergelijke strategieën te beoordelen kijkt men lang niet altijd naar de ongevalscijfers. Vooral bij educatieve interventies waarvan het doel is de kennis, houding en gedrag van werknemers te beinvloeden, worden vaak surrogaat-maten (bijvoorbeeld kennistoename) gebruikt om effectiviteit te meten. In hoeverre deze surrogaat-maten een afspiegeling zijn van een echte afname van werkongevallen is vaak niet duidelijk.
Eerder systematisch onderzoek naar de effectiviteit van educatie op de preventie van ongevallen waarbij wel is gekeken naar ongevalscijfers beperkt zich vaak tot sectoren waar werkongevallen beter worden bijgehouden, zoals de bouw en de agrarische sector. In een recent systematisch review van Li et al. (2020) zijn echter studies opgenomen uit uiteenlopende sectoren met uitkomstmaten die echt iets zeggen over de veiligheid van werknemers.
Opzet review
Het artikel over dit review beschrijft in detail welk type studies met welk type deelnemers en welk type educatie en uitkomstmaten zijn opgenomen. Alle educatie interventies gericht op het voorkomen van werkongevallen zijn meegenomen, ook wanneer ze een substantieel onderdeel waren van uitgebreidere interventies. Het gaat zowel om traditionele didactische educatie als om niet-traditionele vormen zoals discussies, feedback van collega’s, risicoherkenning, marketing- en bewustwordingscampagnes.
Het literatuuronderzoek is uitgevoerd volgens internationaal geaccepteerde richtlijnen voor het uitvoeren van dergelijk onderzoek en de aanpak is duidelijk beschreven. Van de ruim 4000 gevonden studies zijn er uiteindelijk 35 studies opgenomen. Allen gepubliceerd tussen 2000 en 2018 om vooral recente inzichten te verzamelen. Hiervan waarvan 14 uit de Verenigde Staten, 5 uit Italië, twee uit Australië en Denemarken en 1 uit België, China, India, Cuba, Mexico, Duitsland, Frankrijk, Nigeria, Finland, Egypte, Zimbabwe en Canada.
Uitkomsten van het review
Een significante reductie van ongevallen werd gevonden in 17 studies: 4 RCT’s, randomized control trials, 4 gecontroleerde voor- en na-studies, 2 ITS’s Interrupted time series, 1 retrospectieve studie, 1 prospectief cohort en 4 niet gecontroleerde voor- en na-studies. In de overige 18 studies werden geen of niet-sgnificante afnames van werkongevallen gezien: 4 RCT’s, 2 gecontroleerde voor- en na-studies, 2 ITT’s, 1 prospectief cohort en 9 ongecontroleerde voor- en na-studies.
De auteurs concluderen dat zijn matig bewijs hebben gevonden dat educatie kan helpen het aantal werkongevallen terug te dringen. Het lijkt erop dat multifactoriële interventies en minder traditionele vormen van educatie effectiever zijn dan traditionele educatie. Helaas blijkt de kans op bias (vertekening van de resultaten vanuit verschillende oorzaken) in de geïncludeerde studies matig tot hoog. Ook op de methodologische kwaliteit van de onderzoeken is relatief veel aan te merken.
Per sector
De meeste onderzoeken zijn uitgevoerd in de bouw en de industrie, maar de uitkomsten worden in de review per sector besproken. Het gaat om:
- Agrarische sector, bosbouw, visserij en jacht (geen positief effect van educatieve interventie gevonden)
- Kunst, entertainment en recreatie (een studie naar het voorkomen van zonnebrand)
- Bouw (weinig bemoedigende uitkomsten wat betreft educatieve interventies, iets beter in combinatie met wet- en regelgeving)
- Onderwijs (een RCT met niet significante uitkomsten)
- Gezondheidszorg en maatschappelijke werk (een ongecontroleerde voor- en na-studie met niet significante uitkomsten)
- Industrie (relatief veel studies, ook met significante uitkomsten. Meer effect bij multifactoriële aanpak en niet traditionele educatie. Zowel goede resultaten in ontwikkelde als in ontwikkelende landen.)
- Mijnbouw, Afgraving, Olie- en gaswinning (drie studies met bemoedigende resultaten)
- Overheid, publieke diensten (twee studies met bemoedigende resultaten op sommige uitkomstmaten)
- Vervoer en logistiek (twee studies gericht op specifieke groepen, dus weinig of niet generaliseerbaar)
- Nutsvoorzieningen (onder meer een studie naar een interventie gericht op veilig rijden die leidde tot meer werkongevallen)
Conclusie
Samenvattend trekken de onderzoekers de conclusie dat educatieve interventies effectief kunnen zijn bij het voorkomen van werkongevallen als onderdeel van een uitgebreidere multifactoriële aanpak en met een niet-traditionele didactische aanpak. Dit geldt vooral voor de industrie. Ze waarschuwen voor op zichzelf staande educatie met een traditionele didactische aanpak om werkongevallen te voorkomen, vooral in de bouw. Meer onderzoek van hogere methodologische kwaliteit is nodig in andere sectoren en in zich ontwikkelende landen om meer inzicht te krijgen in het effect van educatie op werkongevallen.
Bron
Li, J., Pang, M., Smith, J., Pawliuk, C., & Pike, I. (2020). In Search of Concrete Outcomes—A Systematic Review on the Effectiveness of Educational Interventions on Reducing Acute Occupational Injuries. International journal of environmental research and public health, 17(18), 6874.
Lees ook: