Bij het humaan papilloma virus of HPV denk je wellicht niet direct aan werk. Maar er zijn mogelijkheden om er in de medische praktijk mee in aanraking te komen. Bijvoorbeeld via de verspreiding van HPV via de lucht bij bepaalde medische procedures. Het gaat om procedures die samengevat kunnen worden als fysische ablatie.

Ablatie (Latijn: ablatio) is de medische term voor het wegsnijden of verwijderen van weefsel. Dit kan op verschillende manieren gebeuren, bijvoorbeeld met hoog frequente elektrische energie (elektro-ablatie), met laser of met snelle bevriezing (cryo-ablatie). Ablatie wordt als behandeling vooral toegepast door chirurgen, dermatologen, gynaecologen en urologen.

HPV-virus

HPV is een besmettelijk en meestal seksueel overgedragen virus, waarvan veel subtypen bestaan. De meesten daarvan vormen een laag risico, hoewel ze toch huid- en anogenitale wratten kunnen veroorzaken. HPV-subtypen met een hoog risico, zoals 16 en 18, zijn echter betrokken bij de ontwikkeling van baarmoederhalskanker en bij andere urogenitale vormen van kanker bij zowel mannen als vrouwen. Ondanks de introductie van vaccinaties tegen de relevante typen van het virus, komen geregeld HPV-16 positieve tumoren in het hoofd-halsgebied voor.

Waar in de kliniek bij medische procedures zelden sprake zal zijn van huid-huicontact (door gebruik van handschoenen), zou verspreiding van HPV door de lucht tijdens ablatie een mogelijke besmettingsroute kunnen zijn.

Arboperspectief

Vanuit het oogpunt van de bedrijfsgezondheidszorg is het daarom van belang meer te weten over de verspreiding van HPV bij verschillende ablatie procedures. Het is dan ook interessant dat Oostenrijkse onderzoekers (Palma et al. 2020) hier recent een systematisch literatuuronderzoek en meta-analyse over hebben gepubliceerd.

Ze hebben gekeken naar zowel studies bij mensen als bij dieren tot september 2020 die relevant zijn voor het overdragen van HPV via de lucht. In het systematische literatuuronderzoek worden een overzicht gegeven van studies die keken naar het werkgerelateerde risico van verspreiding van HPV via de lucht en naar de preventieve maatregelen bij ablaties.

In de meta-analyse zijn gecontroleerde studies samengevoegd die de prevalentie beschrijven van aan HPV toegeschreven aandoeningen van de bovenste luchtwegen (neus, mond, strottenhoofd). Daarbij gaat het om medisch personeel dat ablaties (met laser, met loop electrosurgical excision procedure [LEEP], cryo-chirurgie) uitvoert op HPV gerelateerde laesies.

Verspreiding in de lucht

Bij de resultaten gaat de eerste tabel over 14 studies die de verspreiding door de lucht van het virus bij ablatie procedures bepalen, inclusief vijf studies die ook kijken naar het infectiepotentieel van HPV-deeltjes in chirurgische rook. Hiervan vonden 10 studies wel en 4 studies geen HPV-DNA in de rook. In een aantal studies is gekeken of er virus-DNA gevonden wordt in monsters afgenomen bij de behandelaar die overeenkomen met dat in de behandelde aandoening bij de patiënt. Dit bleek in een deel van de studies het geval en onder de gevonden HPV-subtypen waren ook de meer risicovolle varianten. Er is overigens nog niet veel onderzoek gedaan naar het infectiepotentieel van HPV in chirurgische rook en tot op heden ook alleen bij dieren. De resultaten van dit onderzoek zijn niet eenduidig.

Gevalsbeschrijvingen

Ook worden drie case reports met in totaal vier gevallen beschreven van mogelijk HPV gerelateerde aandoeningen van de bovenste luchtwegen ten gevolge van het inademen van chirurgische rook:

• In 1990 ontwikkelde een 44-jarige chirurg, die gedurende drie jaar anogenitale wratten en rectale laesies had behandeld met Nd:YAG laser papillomen van de larynx gerelateerd aan HPV-subtypes 6 en 11.
• In 2003 ontwikkelde een 28-jarige verpleegkundige die geregeld assisteerde bij behandeling van anogenitale wratten met elektro-ablatie en CO₂-laser zonder persoonlijke beschermingsmiddelen papillomen van de larynx.
• In 2013 zijn twee gevallen beschreven van HPV-16 positieve plaveiselcelcarcinomen in de mond-keelholte bij twee gynaecologen (53 en 62 jaar) die al twintig jaar ablaties uitvoerden met CO₂-laser en LEEP op aandoeningen van cervix en vulva

Meta-analyse

Het bleek mogelijk drie van de vier gevonden gecontroleerde studies naar het optreden van aandoeningen bij de behandeling van wratten met CO₂ lasers samen te voegen in een meta-analyse. Bij het samenvoegen van de controlepersonen (algemene bevolking, geen laser gebruik) bleek dat aandoeningen van de neus, mond en het strottenhoofd significant vaker voorkwamen bij laser-gebruikers met een OR (Odds-Ratio) van 5,75 en een 95% betrouwbaarheidsinterval van 1,55 tot 21,38.

Conclusie en maatregelen

De onderzoekers concluderen dat alles overziend elke ablatie procedure bij een HPV-gerelateerde aandoening zou kunnen leiden tot overdracht van virus naar de behandelaar. Vooral behandeling met laser zorgt voor chirurgische rook die virusdeeltjes kan bevatten. Hoewel het infectiepotentieel tot nu toe alleen is aangetoond in proefdieronderzoek, wijzen beschreven gevallen uit dat aandoeningen van de bovenste luchtwegen kunnen ontstaan. Goede bescherming bij het uitvoeren van ablatie-procedures op HPV-gerelateerde aandoening is noodzakelijk, waarbij naast persoonlijke beschermingsmiddelen ook afzuiging van de chirurgische rook belangrijk lijkt te zijn.

Een andere mogelijkheid is het vaccineren van medische personeel dat risico kan lopen op HPV-besmetting. Een recent pleidooi hiervoor komt van Harrison en Huh vanuit de hoek van de gynaecologie.

Bronnen

Palma, S., Jordakieva, G., Gnambs, T., & Crevenna, R. (2020). Airborne Human Papillomavirus (HPV) Transmission Risk During Ablation Procedures: A Systematic Review and Meta-Analysis. Environmental Research, 110437.

Harrison R, Huh W. Occupational Exposure to Human Papillomavirus and Vaccination for Health Care Workers. Obstet Gynecol. 2020 Oct;136(4):663-665. doi: 10.1097/AOG.0000000000004021. PMID: 32925610.

Meer informatie over de relatie tussen humaan papilloma virus en kanker is te vinden op de website van het RIVM.