In dit derde en laatste artikel over het review van Haman et al. gaat het onder meer over het voorkomen of beperken van koudeletsels. Dat vraagt inzicht in de verschillende koude-omstandigheden die kunnen leiden tot deze letsels. Om veilig te kunnen werken in de kou is het nodig om informatie te combineren over temperatuur, vochtigheid, windkracht, duur van de blootstelling en het type activiteit dat wordt uitgevoerd.

Dit is een vervolg op:

• Koudeletsels en regulatiemechanismen (2)
• Individuen en koude-omstandigheden (1)

Let op signalen

Ook is het belangrijk om op signalen te letten: wie begint te rillen, loopt een direct risico op hypothermie en koudeletsel als de oorzaak van het warmteverlies niet wordt aangepakt. Het is een signaal om actie te ondernemen in de vorm van betere kleding of bescherming zoeken in een warmere omgeving. Vroegtijdig opsporen van tekenen van koudeletsel zoals afkoeling, pijn en minder gevoel in handen en voeten zijn van belang als teken van grotere kwetsbaarheid. Tijdige behandeling van koudeletsels kan veel leed in de toekomst voorkomen.

Balans in kleding

Bij het zoeken naar de meest geschikte kleding die tegen de kou beschermt, is het zoeken naar balans tussen onvoldoende bescherming tegen warmteverlies en voldoende mogelijkheid om transpiratievocht ten gevolge van fysieke inspanning af te voeren. Goede beschermende kleding kan voldoende doorlaatbaar zijn om vocht af te voeren bij inspanning, maar moet voldoende isoleren om optimaal te beschermen tegen afkoeling bij sterke wind (wind chill). Ook is het van groot belang om afkoeling van het hoofd, de oren, de wangen, de voeten en de handen zoveel mogelijk te voorkomen.

Koudeletsels zonder bevriezing

Om koudeletsels zonder bevriezing te voorkomen moeten mensen zich bewust zijn van het risico en langdurige periodes van blootstelling aan koude en natte voorkomen. Volgens onderzoek moet je daarbij bijvoorbeeld denken aan 12 uur per dag en vier dagen achtereen. Het is van belang handen en voeten droog te houden: dus bij nat werk geregeld droge sokken en handschoenen aan te trekken en ten minste 8 uur per dagen handen en voeten aan de lucht te drogen. Deze laatste adviezen gelden trouwens ook voor blootstelling aan warme, natte omstandigheden. (zie bijvoorbeeld Loopgravenvoet in de autowasstraat)

Bescherming van de voeten en handen in de kou mag niet te strak zitten. Te strakke schoenen en kleding kan de bloedstroom afknellen en dat moet worden voorkomen. Ook is het van belang om fysiek actief te blijven bij blootstelling aan lage temperaturen. Onderzoek heeft aangetoond dat 15-20 minuten van lichamelijke inspanning voldoende is om voet- en tenen-temperatuur te verhogen. Het is daarbij niet helemaal duidelijk of het eerder hebben doorgemaakt hebben van een koudeletsel hierbij van invloed is.

Koudeletsels met bevriezing

Waar de schade door koudeletsel zonder bevriezing vaak moeilijk is vast te stellen, zorgen koudeletsels met bevriezing voor blijvende weefselschade. In ernstige gevallen kan dit leiden tot bijvoorbeeld gangreen en kan amputatie nodig zijn. In het weefsel dat zich wel herstelt, blijven vaak tekenen van neuropathie en beschadigde bloedvaten aanwezig. Deze afwijkingen zorgen ervoor dat met minder goed beschermd is tegen nieuwe koudeblootstelling.

Thermische sensatie en thermisch comfort

Van groot belang voor de psychologische reactie op koudeblootstelling is de thermische sensatie en het thermisch comfort. Thermische sensatie is de door mensen ervaren behaaglijkheid bij een bepaalde (meestal binnen)temperatuur: hoe warm of koud voelt het lichaam onder de gegeven omstandigheden. Thermisch comfort houdt vooral verband met de lichaamstemperatuur en zegt iets over de tevredenheid ten aanzien van de omgevingstemperatuur. Het zijn subjectieve maten die lastig zijn te definiëren, maar wel bepalend zijn voor het gedrag van mensen (en dieren).

Hoewel thermische sensatie en thermisch comfort nauw samenhangen, zijn ze toch enigszins verschillend. Zo krijgt het thermisch comfort vooral feedback over de kerntemperatuur, terwijl thermische sensaties ook reageren op afkoeling van bepaalde delen van het lichaam. Desalniettemin geeft een afkoeling van 1 °C van de kerntemperatuur of de huidtemperatuur een vergelijkbare verandering in ervaren thermisch comfort. Dit ondanks de grote verschillen in reacties op deze temperatuurdalingen (zoals rillen tegenover vasoconstrictie). Tussen individuen bestaan grote verschillen in ervaren thermische sensatie, thermisch comfort en reacties op koude.

Conclusies van het review in zijn geheel

Het review van Haman et al. toont aan dat:

1. Ieder mens een hoog risico loop op koudeletsel zonder adequate kennis en beschermende middelen
2. Het essentieel is om te begrijpen dat er een grote variatie is tussen individuen in lichaamsbouw, lichaamssamenstelling en stofwisseling waarmee er ook grote verschillen zijn in risico’s op koudeletsels.

Wanneer het lichaam is blootgesteld aan kou, moet het een balans vinden tussen warmteproductie en warmteverlies. In eerste instantie gaat het om omstandigheden die compensabel zijn en waar koudeletsel kan worden voorkomen. Individuele kenmerken als leeftijd, ras, slaaptekort, dehydratie en eerder doorgemaakte koudeletsels kunnen mensen kwetsbaar maken bij koudeblootstelling. Om problemen te voorkomen is bescherming tegen kou (kleding, schuilen), voeding, voldoende vocht etc. nodig. Daarnaast kunnen mensen zich (beperkt) aanpassen aan koude-omstandigheden via acclimatisatie.

Koudeletsels

De belangrijkste oorzaken voor koudeletsels zonder bevriezing is aanhoudende blootstelling aan temperaturen tussen 10 en 25 graden Celsius met of zonder natte omstandigheden. De letsels kunnen overal voorkomen, maar de voeten zijn het meest kwetsbaar. De diagnose berust op anamnese, lichamelijk onderzoek en classificatie van het letsel. Koudeletsels zonder bevriezing kennen vier stadia afhankelijk van de duur van blootstelling, kleur van de huid etc. Behandeling kan alleen door bij deze letsels mensen uit de kou en het vocht te halen. Om het ontwikkelen van ernstige koudegevoeligheid te voorkomen is preventie van koudeletsels zonder bevriezing de belangrijkste aanpak.

Koudeletsels met bevriezing houden verband met temperaturen rond het vriespunt van weefsels en dat is −0.55 °C. Ook deze letsels kunnen vier stadia, waarvan er twee oppervlakkig zijn en twee diep en daarmee ernstiger. De weefselschade moet in kaart gebracht worden, maar uiteindelijk hangt veel af van de eerste hulp die wordt gegeven. Dit bepaalt grotendeels de prognose. Ook in deze gevallen is preventie van groot belang en is het goed om te weten dat de individuele gevoeligheid voor kou sterk kan verschillen.

Bron

Haman, F., Souza, S. C., Castellani, J. W., Dupuis, M. P., Friedl, K. E., Sullivan-Kwantes, W., & Kingma, B. R. (2022). Human vulnerability and variability in the cold: Establishing individual risks for cold weather injuries. Temperature, 1-38.

Series Navigation

<< Koudeletsels en regulatiemechanismen (2)