Ozon (O3) is een bijzonder reactieve vorm van zuurstof. Het is een lichtblauw, giftig gas met een penetrante geur die lijkt op die van chloor. Ozon heeft sterk oxiderende eigenschappen en kan van nature voorkomen of door de mens worden gemaakt. Op grote hoogte (in een deel van de stratosfeer met een hogere ozonconcentratie van 2 tot 8 ppm) is ozon bijzonder nuttig. Het voorkomt dat schadelijk UV-licht het aardoppervlak bereikt. Als dezelfde ozon echter aan de grond wordt aangetroffen, zorgt hij voor ernstige ademhalingsproblemen.
Luchtreiniging met ozon
De actieve ozon moleculen zijn instabiel en zoeken stabiele (geur)moleculen om zich aan te binden en deze daardoor te oxideren. Ozon wordt dan ook inmiddels veel toegepast voor reinigingsdoeleinden en met name om nare geuren te bestrijden. Daarom worden steeds vaker ozongeneratoren gebruikt in huizen, in auto’s en ook op werkplekken. Dat werkt wel, maar introduceert ook ozonconcentraties in de lucht die niet volledig veilig zijn. Testen van deze ozongeneratoren laten grote verschillen zien. Na recent onderzoek wordt er onder meer de Amerikaanse EPA nadrukkelijk gewezen op de gezondheidsrisico’s van sommige apparaten.
Gezondheidsrisico’s Ozon
De eerste symptomen van blootstelling aan teveel ozon zijn droge ogen, droge mond, hoesten, benauwdheid, piepende ademhaling, kortademigheid en pijn in de borst bij mensen die verder gezond zijn. Bij wie lijdt aan een aandoening als astma, bronchitis, een hartkwaal of emfyseem, worden de symptomen hiervan waarschijnlijk ernstiger bij blootstelling aan ozon.
Uit epidemiologisch onderzoek en uit experimenten weten we dat korte en hoge blootstelling aan ozon al grote invloed heeft op de luchtwegen in de vorm van ontstekingen en luchtwegobstructie. Bij herhaalde blootstelling neemt de ontsteking in ernst toe. Uit de experimenten is bekend dat blootstelling in rust aan concentratie van 0,3 – 0,5 ppm voldoende zijn om luchtwegobstructie te veroorzaken. Daarbij zijn de verschillen tussen mensen groot.
Reactive Airways Dysfunction Syndrome, of RADS, is een vorm van (verworven) astma, waarbij symptomen worden uitgelokt door irriterende stoffen. Het wordt in de Engelse literatuur ook wel aangeduid met Acute Irritant-induced asthma. Het kan ontstaan na acute blootstelling aan irriterende stoffen, vaak gassen. Voorbeelden zijn chloorgas, ozon, zwaveldioxide, zuren, logen, biocides, rook, aerosolen en bepaalde vormen van alkalisch stof. Ook enkele allergene stoffen zoals isocyanaten kunnen bijdragen aan het ontstaan.
Beroepsmatige blootstelling aan ozon
In Noorwegen is recent een artikel verschenen waarin de effecten op de luchtwegen worden beschreven van het optreden van een incidenteel hoge ozonconcentratie. Het ging om een incident met een slecht functionerende ozongenerator in een restaurantkeuken gelegen onder een verzorgingshuis. De ozonconcentratie was twee weken te hoog geweest en van de 127 mogelijk blootgestelde werknemers hadden er 55 symptomen van de luchtwegen. Bij zeven werknemers werd uiteindelijk beroepsastma vastgesteld veroorzaakt door het incident. Ook twee jaar na de blootstelling aan ozon hadden deze zeven werknemers nog geregeld klachten en gebruikten ze allen astma-medicatie
In het artikel dat volledig online is te lezen wordt ook gewezen op eerdere problemen met ozon-blootstelling in respectievelijk een Noors visverwerkend bedrijf, een Noors afvalwater-zuiveringsbedrijf en in de Zweedse papierindustrie (zie bronnen). De onderzoekers achten het van groot belang dat de risico’s van de toepassing van een potentieel schadelijk gas als ozon duidelijker onder de aandacht moeten worden gebracht.
Bronnen:
Færden K, Randem BG, Lier PA, Granhus B, Søstrand P, et al. (2018) Acute Irritant-Induced Asthma Caused by Ozone. Case Rep Lit Rev 2(1): 100006.
Olin AC, Granung G, Hagberg S, Adriansson M, Brisman J, et al. (2002) Respiratory health among bleachery workers exposed to ozone and chlorine dioxide. Scand J Work Environ Health 28: 117-123.
Henneberger PK, Olin AC, Andersson E, Hagberg S, Torén K (2005) The incidence of Respiratory Symptoms and Diseases Among Pulp Mill Workers with Peak Exposures to Ozone and Other Irritant Gasses. Chest 128: 3028- 3037.
Aas O (2014) Når et nyttig desinfeksjonsmiddel kommer på avveie. To arbeidstakere med akutte luftveisplager etter eksponering for ozon. Ramazzini 2: 11.
Tjalvin G, Hag R, Skorge TD, Aasen TB, Moen BE, et al. (2012) Two men who acquired acute respiratory symptoms while working at a sewage plant. Tidskr Nor Laegeforen 132: 1763-1766.