Luchtwegklachten ten gevolge van blootstelling aan chemische producten in het werk komen regelmatig voor onder kappers. Het gaat zowel om aandoeningen van de bovenste als om de diepere luchtwegen en astma. Met name de middelen om haar te bleken, zoals ammoniumpersulfaat zijn daarvan een oorzaak (22-45%). Maar er zijn ook gevallen beschreven van klachten ten gevolge van paraphenyleendiamine, haarspray, formaldehyde in producten om te ontkroezen, tarweproteïne in styling producten en henna.
Kappers met klachten onderzocht als groep
Om beter inzicht te krijgen in deze luchtwegklachten bij kappers is een Duitse studie (Hill et al. 2022) uitgevoerd onder 148 patiënten die zich tussen 2012 en 2019 meldden bij een in werkgerelateerde luchtwegklachten gespecialiseerde kliniek. Retrospectief werden alle dossiers onder de loep genomen en werden de gegevens geanonimiseerd en bij elkaar gebracht.
Het belangrijkste doel van het onderzoek was systematisch de symptomen van de kappers in kaart te brengen in relatie tot het klinische beeld en de werkomgeving om te zien of er gemeenschappelijke kenmerken te vinden zijn. Daarnaast wilden de onderzoekers de gevallen indelen naar de mate van zekerheid over de specifieke beroepsmatige oorzaak van de luchtwegklachten. Hierbij zijn vijf niveaus van zekerheid gebruikt.
In het dossieronderzoek werd bij de diagnostiek onder meer gekeken naar:
- Bloedonderzoek inclusief IgE
- Huidpriktesten met verdachte stoffen
- Longfunctietesten inclusief bronchiale hyperreactiviteit en indien noodzakelijk inhalatie-provocatietest
- De aanwezigheid van eventuele atopisch aanleg werd getest
De belangrijkste uitkomst van het onderzoek was het beschrijven van de groep kappers met luchtwegklachten wat betreft demografie, medische gegevens, symptomen en beloop, werkhistorie en werkomstandigheden, uitkomsten van testen. De mate van bewijs voor de werkgerelateerdheid van de aandoening is beoordeeld door twee onafhankelijke onderzoekers
Resultaten
De groep patiënten was overwegend vrouw (92%) en van hen had 30% ander werk gezocht of was langdurig (meer dan twee maanden) ziek door de luchtwegklachten.
| Klachten en symptomen | Aantal | Percentage |
|---|---|---|
| Werkgebonden symptomen van de neus (rhinitis) | 92 | 62,2 |
| Werkgebonden hoesten en/of keelpijn | 123 | 83,1 |
| Werkgebonden kortademigheid, piepen en benauwdheid | 137 | 92,6 |
| Progressie van symptomen van bovenste luchtwegen naar lagere luchtwegen | 25 | 16,9 |
| Exclusief klachten bovenste luchtwegen | 3 | 2,0 |
Wat betreft de uitlokkende factoren gaat het zowel om specifieke (haarverven, blonderingsmiddelen) als om meer aspecifieke prikkels.
| Uitlokkende factoren | Aantal | Percentage |
|---|---|---|
| Meest genoemde specifieke triggers: | ||
| Haarverven | 123 | 83,1 |
| Blonderingsmiddelen | 120 | 81,1 |
| Geen specifieke prikkels, werken in de kapsalon is toch problematisch | 8 | 5,4 |
| Stof, rook, damp of geur genoemd als aspecifieke uitlokkende factor voor luchtwegklachten | 101 | 68,2 |
Behalve luchtwegklachten was bij 10% sprake van urticaria door haarverven
| Overige kenmerken en factoren | Aantal | Percentage |
|---|---|---|
| Seizoensfluctuatie in symptomen | 36 | 24,3 |
| Handeczeem in de voorgeschiedenis | 54 | 36,5 |
| Bekend met contactovergevoeligheid voor kappersproducten inclusief ammoniumpersulfaat. | 32 | 21,6 |
| Bekende contactovergevoeligheid voor ammoniumpersulfaat | 12 | 8,1 |
| Werkgebonden urticaria door haarverven | 14 | 9,5 |
Diagnose
In 60% van de gevallen ging het om een obstructieve luchtwegaandoening en in 15% van de gevallen was sprake van specifieke hyperreactiviteit op ammoniumpersulfaat.
Afgaand op de mate van bewijs voor een werkgebonden oorzaak van de klachten werden de deelnemers ingedeeld in vijf groepen: Groep 1 voor bewezen werkgebonden oorzaak (24), groep 2 voor waarschijnlijk, maar niet bewezen (11), groep 3 voor onduidelijk (25), groep 4 voor onwaarschijnlijk werkgebonden (66) en groep 5 voor bewezen niet werkgebonden (21). Het is opvallend dat ondanks een verwijzing naar een specialistische kliniek in zoveel gevallen uiteindelijk sprake lijkt van een niet werkgebonden oorzaak.
Wanneer de werkgebonden groep 1 (waarvan de beroepsmatige oorzaak immunologisch was bewezen) vergeleken wordt met de niet werkgebonden groep 4 (met een obstructieve luchtwegaandoening waarvan een specifieke beroepsmatige oorzaak onwaarschijnlijk is), blijkt dat de leeftijd significant lager ligt, evenals het aantal jaren werkzaam in het beroep. Ook was bij deze groep vaker sprake van overgevoeligheid voor andere omgevingsstoffen en werd een hoger totaal IgE vastgesteld in vergelijking met groep 4.
Conclusie van de onderzoekers
Door de uitgebreide beschrijving van deze forse serie van gevallen is nu meer bekend over de kenmerken van werkgerelateerde luchtwegklachten en -symptomen. Ammoniumpersulfaat is de meest voorkomende specifieke oorzaak van type-1-overgevoeligheid met de typische risicofactoren voor atopie. Huidpriktesten zijn aan te raden bij alle symptomatische gevallen, maar vaak kan een specifieke oorzaak niet worden bewezen.
Bron
Hiller, J., Greiner, A. & Drexler, H. Respiratory afflictions during hairdressing jobs: case history and clinical evaluation of a large symptomatic case series. J Occup Med Toxicol 17, 10 (2022). https://doi.org/10.1186/s12995-022-00351-5