Extrinsieke allergische alveolitis is een relatief zeldzame aandoening die vaak een oorzaak heeft in het werk. De variëteit in oorzaken is groot en het is moeilijk een goed overzicht te krijgen. Britse onderzoekers verzamelden de literatuur en dat leidt tot de samenstelling van een compendium*. Daarin zijn alle momenteel bekende oorzaken van EAA samengebracht met hun literatuurverwijzing.
Extrinsieke allergische alveolitis
In de wetenschappelijke literatuur spreekt men meestal gesproken over hypersensitivity pneumonitis. Maar in Nederland duidt men deze interstitiële longziekte (ILD) soms aan met hypersensitiviteits (overgevoeligheids) pneumonitis (HP), maar meestal met Extrinsieke allergische alveolitis (EAA). Naar schatting krijgen jaarlijks 30 op de 100.000 mensen een interstitiële longziekte. Het gaat bij die gevallen in circa 2% om een EAA.
EAA is een allergische ontstekingsreactie in de longblaasjes (alveoli) die wordt veroorzaakt door inademing van bepaalde stoffen, de zogenaamde triggers. Patiënten komen relatief vaak in hun werk met deze stoffen in aanmerking en we kennen al van oudsher ziektebeelden die daarom naar het beroep verwijzen. Voorbeelden zijn de duivenmelkerslong door bepaalde eiwitten in de ontlasting van duiven en champignonkwekerslong door blootstelling aan thermofiele actinomyceten (schimmels) in champignon compost. Zoals uit de onderstaande lijst blijkt gaat het vaak om organische stoffen, maar zijn ook anorganische stoffen soms oorzaak van EAA.
Beroepen en EAA
De website van ILD Care noemt de volgende voorbeelden van beroepsgerelateerde longziekten:
- Boerenlong – blootstelling aan beschimmeld hooi. Het belangrijkste antigeen is Saccharopolyspora rectivirgula
- Champignonkwekerslong – blootstelling aan thermofiele actinomyceten in champignon compost
- Duivenmelkerslong – blootstelling aan eiwitten in de ontlasting van duiven
- Kaasmakers- of kaaswerkerslong – blootstelling aan kaasschimmel Penicillium casei.
- Brouwerslong – blootstelling aan Aspergillus clavatus in beschimmeld malt.
- Hot tub-long -. Blootstelling aan Mycobacterium avium in slecht schoongemaakte warme bubbelbaden, of sauna’s.
- Luchtbevochtigerslong – blootstelling aan bacteriën, amoeben, endotoxines in luchtbevochtigingssystemen.
- Metaalwerkerslong als gevolg van blootstelling aan microbieel verontreinigde metaalbewerkingsvloeistoffen.
- Hard metal disease – blootstelling aan kobalt in de diamant- of metaalbewerkingsindustrie.
- Chemiewerknemerslong – trimellietzuuranhydride, diisocyanaat en methyleendiisocyanaat fungeren als antigenen bij de fabricage van kunststoffen, polyurethaanschuim en rubber.
Bij mensen die gevoelig worden voor bepaalde stoffen ontstaat na herhaalde inademing een diffuse, granulomateuze (korrelige) ontsteking van het longweefsel en de luchtwegen. Er zijn acute, subacute en chronische vormen van deze longontsteking bekend en het is van groot belang om de oorzaak vast te stellen voor de behandeling. Hiervoor is een diepgaande anamnese nodig over alle stoffen waarmee de patiënt in aanraking komt. Het kan nodig zijn hiervoor thuis of op de werkplek te gaan kijken.
Oorzaken van EAA
Elk jaar komen er nieuwe oorzaken van EAA bij. Deze nieuwe oorzaken worden vaak pas ontdekt als er gevallen in de literatuur worden beschreven, waarbij de diagnose op specialistisch niveau is gesteld. Het is moeilijk om hiervan een goed overzicht te krijgen, maar dat is wel wat recent is geprobeerd door onderzoekers van de Universiteit van Birmingham (Kongsupon et al. (2021)). Zij hebben de literatuur doorzocht en alle beroepsmatige oorzaken van EAA samengebracht in een compendium met bronvermelding. Dit kan zowel voor longartsen als voor bedrijfsartsen een goed referentiedocument zijn.
Ze doorzochten de database OVID Medline van 1946 tot Oktober 2020 en EMBASE van 1974 tot Oktober 2020. Twee onderzoekers screenden de gevonden artikelen en verzamelden alle vermelde oorzaken inclusief hun bron van blootstelling. Van de 1790 gevonden artikelen voldeden er 305 aan de vooraf opgestelde inclusie criteria. Via de referentielijsten worden nog 22 andere artikelen gevonden.
Werk en EAA
Uiteindelijk zijn 158 verschillende antigenen of hapten** geïdentificeerd en 125 werkgerelateerde oorzaken van EAA. Hiervan komen 17 antigenen of hapten en 9 bronnen van blootstelling uit artikelen zonder peer-review (in het Nederlands: “collegiale toetsing”. Dit betekent dat de kwaliteit van het onderzoek beoordeeld wordt door collega’s (in het Engels: “peers”) voordat het onderzoek gepubliceerd wordt). Bij 17 blootstellingen werd geen antigeen of hapten gevonden (of gerapporteerd).
De gevonden oorzaken van EAA zijn uiteindelijk ingedeeld in 14 soorten werk.
- agrarisch werk
- verwerken van organisch materiaal van planten
- houtverwerking
- werkzaamheden met dieren
- werkzaamheden met diervoeder
- voedselbewerking
- metaalbewerking
- werken met polymeren
- chemische industrie
- werken met water in de vorm van aerosolen
- dienstverlening
- afvalverwerking
- bespelen van blaasinstrumenten
Via het vrij toegankelijke artikel is als supplement de volledige lijst met alle literatuurreferenties beschikbaar.
Samengevat
De onderzoekers noemen de volgende punten die hun studie bedraagt aan de kennis over EAA.
Wat we al weten
- EAA wordt veroorzaak door een grote varieteit aan ingeademde antigenen en haptenen, vaak werkgerelateerd
- Het identificeren van het causale antigeen en de bron van de blootstelling is een van de belangrijkste factoren voor het stellen van de juiste diagnose en daarmee voor de prognose
- Het komt nog vaak voor dat wordt gesproken over cryptogene EAA waarbij de blootstellingshistorie ontbreekt of onvolledig is. Dit kan ook leiden tot een verkeerde diagnose.
Wat de studie toevoegt:
- Een compendium van beroepsgebonden oorzaken en bronnen van blootstelling voor EAA gebaseerd op systematisch literatuuronderzoek.
- Het compendium kan worden gebruikt als referentiepunt in de diagnostiek van EAA door medisch specialisten en in de arbozorg.
- Het compendium zou de basis kunnen vormen voor een specifiek op EAA gerichte vragenlijst.
*compendium betekent letterlijk ‘besparing’. Handboek met een beknopt overzicht van een wetenschapsgebied of samenvatting van een aantal teksten met de bedoeling alleen de feiten weer te geven
**hapten – klein molecuul dat kan dienen als een deel van een macromolecuul dat herkend kan worden door antilichamen, B-cellen en T-cellen van het immuunsysteem, maar op zichzelf niet in staat is om antilichamen op te wekken
Bron
N Kongsupon, G I Walters, S S Sadhra, Occupational causes of hypersensitivity pneumonitis: a systematic review and compendium Occupational Medicine, 2021; kqab082,