Oplosmiddelen en Parkinson in het beroep

Dat oplosmiddelen slecht zijn voor de hersenen is al zeer lang bekend. De afgelopen jaren zijn er aanwijzingen voor een verband met Parkinson, dus beschadiging van de basale ganglia. Hierbij zijn naast het bekende n-hexaan vooral de gechloreerde koolwaterstoffen verdacht. Van trichloorethyleen is bekend dat het de bloed-hersenbarrière passeert. In dierstudies is gevonden dat ten gevolge daarvan de dopaminerge neuronen in de substantia nigra in aantal afnemen, wat leidt tot bewegingsproblemen.

Elektronica montage beroep met licht verhoogd risico op Parkinson
Foto van Pexels

Finse studie in registraties

Recent is in Finland onderzoek gedaan naar het risico op de ziekte van Parkinson in beroepen waarin mensen zijn blootgesteld aan oplosmiddelen. Het groot opgezette case-controle onderzoek is mogelijk omdat het land beschikt over grote datasets (ziekte, Job-Exposure Matrix, leefstijlinformatie etc.) die via het persoonsnummer aan elkaar gekoppeld kunnen worden voor researchdoeleinden.

Onderzoeksgroep en controlegroep

Zo is een onderzoeksgroep van 11.757 in de periode 1995-2014 nieuw gediagnosticeerde mensen met parkinson (leeftijd 45-84) vergeleken met 23.235 controlepersonen. Alle mensen waren volgens de volkstelling van 1990 werkzaam in een beroep toen ze tussen 40 en 60 jaar (midlife) waren. Het gaat dus om mensen geboren tussen 1930 en 1950 die primair Fins of Zweeds spreken. Elke werknemer met Parkinson is gekoppeld aan twee controlepersonen zonder de ziekte, maar van dezelfde leeftijd en op het moment van de diagnose ook wonend in Finland.

Blootstelling met FINJEM

De expositie is bepaald door het bij de volkstelling opgegeven beroep te vergelijken met de voor dat beroep verzamelde gegevens in FINJEM (Finse Job-Exposure Matrix) voor de periode 1985 – 1994. Van de 310 mogelijke beroepen zijn er 28 die met ≥ 5% waarschijnlijkheid te maken hebben met blootstelling aan ≥1 oplosmiddel of klasse van oplosmiddelen. Ook werd met FINJEM gekeken naar de mogelijkheid van blootstelling aan 56 andere stoffen.

SES, roken en alkohol

De onderzoeksgroep en de controlepersonen (vergelijkbaar in leeftijd en geslacht) bleken te verschillen op sociaal-economische status (SES). Deze was significant hoger in de onderzoeksgroep. Wanneer wordt gecontroleerd voor SES blijkt er een sterke omgekeerde associatie te bestaan tussen roken en Parkinson met een Odds Ratio (OR) van 0,57, 95% BI 0,42–0,76). Daarnaast is bij correctie voor SES en roken ook sprake van een omgekeerde relatie tussen alcohol gebruik en Parkinson. De Odds Ratio is 0,89, 95% BI 0,76–1,04.

Beroepen met verhoogd risico

In 1990 tijdens de volkstelling werkten 647 (5,5%) van de mensen met Parkinson en 1305 (5,6%) van de controlepersonen in een beroep met meer dan 5% kans op blootstelling aan oplosmiddelen. Voor drie beroepen kan een licht verhoogd risico op Parkinson worden vastgesteld: monteurs van machines en motoren (23% verhoogd risico), werknemers in de elektronica en telecommunicatie (63% verhoogd risico) en werknemers op laboratoria (40% verhoogd risico). Het lijkt er ook op dat deze mensen de ziekte van Parkinson ontwikkelen op jongere leeftijd.

Welke stoffen?

Bij de daarop volgende analyse van verband met andere stoffen in de FINJEM werden enigszins verhoogde risico’s op Parkinson gevonden voor gechloreerde koolwaterstoffen als groep, voor vier afzonderlijke stoffen uit die groep (1,1,1-trichloorethaan, methyleenchloride en perchloorethyleen) en koolstoftetrachloride en voor styreen. In de meeste gevallen zijn de betrouwbaarheidsintervallen zeer wijd, wat duidt op grotere onzekerheid over het verband.

Belangrijke punten uit de studie

  • Finse case-controle onderzoeken naar de ziekte van Parkinson met behulp van bestaande registraties zijn uitvoerbaar.
  • In bepaalde beroepen bestaat de mogelijkheid van blootstelling aan oplosmiddelen die verband kunnen houden met Parkinson.
  • Gechloreerde koolwaterstoffen lijken in staat het risico op Parkinson enigszins te verhogen.
  • Bepaalde andere blootstellingen zijn mogelijk van invloed op het risico van oplosmiddelen en Parkinson.
  • Studies waarin niet gecorrigeerd kan worden voor roken en sociaal-economische status zullen de relatie tussen oplosmiddelen en Parkinson waarschijnlijk onderschatten.

Bron

Nielsen, S. S., Warden, M. N., Sallmén, M., Sainio, M., Uuksulainen, S., Checkoway, H., … & Racette, B. A. (2021). Solvent exposed occupations and risk of Parkinson disease in Finland. Clinical parkinsonism & related disorders, 4, 100092.