In Nederland werken enkele duizenden mensen in de paddenstoelenteelt. Dit is niet geheel zonder risico, met name omdat de werkenden continu zijn blootgesteld aan schimmels en andere micro-organismen. Een bekende aandoening die daarvan het gevolg kan zijn is de champignonkwekerslong of de zogenaamde tuinderslong. Het gaat hier meestal om een beroepsgebonden extrinsieke allergische alveolotis, in de literatuur ook wel ook wel ‘hypersensitieve pneumonitis’ genoemd.
Champignonkwekerslong
De Champignonkwekerslong is een vorm van extrinsiek allergische alveolitis. Het wordt veroorzaakt door schimmels. De exacte verwekker is niet altijd te identificeren, aangezien het agens soms moeilijk te isoleren is.
In 1991 beshcrijft Cox et al. in het NTvG een serie van 19 gevallen van de champignonkwekerslong. De patiëntengroep bestaat uit 6 patiënten uit de champignoncompostfabricage, 7 patiënten opgespoord door middel van een landelijke enquête onder champignonkwekers, verricht door de bedrijfsgezondheidsdienst van het Land van Cuyk en Noord-Limburg en 6 patiënten die naar onze polikliniek waren verwezen door de huisarts.
De meest voorkomende klachten zijn kortademigheid en koorts (respectievelijk bij 15 en 13 patiënten). Bij 16 van de 19 patiënten zijn antilichamen aantoonbaar tegen diverse schimmels die voorkomen op de werkplek. Bij de provocatietests treedt 6 tot 12 uur na de provocatie bij allen een stijging op van de lichaamstemperatuur van gemiddeld 37,1 tot 38,4°C; het aantal leukocyten stijgt van gemiddeld 7,7 tot 17,0 x 109l. Bij het longfunctie-onderzoek is sprake van restrictieve stoornissen: de vitale capaciteit daalt van gemiddeld 5,15 naar 4,50 l.
Cox et al. gaan ook in op de behandeling van de patiënten, die bestaat uit het nemen van preventieve maatregelen in het werk. Denk aan verbetering van de luchtbehandeling op de werkplek, het dragen van maskers, het nat maken van de compost om stuiven tegen te gaan en het werken met voorbewerkte compost.
Literatuuroverzicht gezondheidsrisico’s paddenstoelenteelt
Recent is een interessant en online toegankelijk artikel verschenen van Ficociello et al. (2019) waarin de literatuur overberoepsgebonden gezondheidsrisico’s in de paddenstoelenteelt is samengevat. Het artikel gaat in EAA en verkent de ideeen over de oorzaak ervan bij de paddestoelenteelt. Wellicht is die meer multifactorieel als gedacht. Daarnaast wordt ook gesproken over allergische huidaandoeningen en de gevolgen van blootstelling aan mycotoxines. Mooi is het overaicht van de samenstelling van de blootstelling aan micro-organismen in de bedrijfstak, zoals blijkt uit tabel 1 van het artikel die ik hier in het Nederlands weergeef:
Tabel 1 uit artikel: Microorganismen en toxines in bioaerosolen van schimmelculturen binnenshuis
| Gramnegatieve bacterien | Pseudomonas spp., Acinetobacter spp., Pedobacter, Herbaspirillum, Flavobacterium, Chryseobacterium, Enterobatteriaceae |
| Grampositieve bacterien | Bacillus spp., Staphylococcus spp., Enterococcus spp., Arthrobacter, Microbacterium, Rhodococcus, Actinomyces spp., Streptomyces spp. |
| Schimmels | Penicillium spp., Cladosporium spp., Aspergillus spp., Trichoderma spp., Alternaria spp., Rhizopus spp., Epicoccum spp., Fusarium spp., Geotricum spp., Botrytis spp., Mucor spp. |
| Endotoxines | Moleculen van gramnegatieve bacterien |
| Mycotoxines | Aflatoxines, fumonisins, ochratoxines |
De onderzoekers concluderen dat er een bewezen verband is tussen beroepsmatige blootstelling aan biologische agentia als micro-organismen, toxines en allergenen en de gezondheid van de werknemers in de paddestoelenteelt. Het ontbreekt heelaas aan een grenswaarde voor de blootstelling, hoewel ze wel de voorgestelde Nederlandse grenswaarde van 90 units (EU)/m3 in de lucht gedurende een 8-uurs meting noemen.
Gezien de potentiele blootstelling van werknemers in alle schakels van de productieketen zijn problemen alleen te voorkomen met preventieve maatregelen. Dat betekent filtering van de lucht om de concentratie van de allergenene terug te dringen, gebruik van handschoenen en stofmaskers en goede voorlichting en training van het personeel over de risico’s. Bij klachten is verwijzing naar een arts met kennis van deze specifieke aandoeningen aangewezen.
Bronnen
A.L. Cox, H.G.G. van den Bogart, H.Th.M. Folgering en L.J.L.D. van Griensven Champignonkwekerslong; klinische diagnostiek en behandeling, NTvG 1991; 135; nr. 23 1040-1044
Anton Cox De Champignonkwekerslong ofwel Composteerderslong ILD Care, no 3, 2010
Barbara Ficociello, Eva Masciarelli, Laura Casorri, Angelo Cichelli, Giovanni Pacion, The onset of occupational diseases in mushroom cultivation and handling operators: a review Italian Journal of Mycology 48: 26-38(2019)