Uit eerder onderzoek blijkt dat beroepsmatige blootstelling aan anorganisch stof, rook en dampen kan leiden tot een verhoogd risico op longontsteking door pneumokokken, met name in het jaar na de blootstelling. Het is onduidelijk in hoeverre de totale opgetelde blootstelling aan stof en damp van invloed is.

Pneumokokken

Streptococcus pneumoniae (S. pneumoniae) veroorzaakt verschillende aandoeningen, onder meer longontsteking. In Europa is S. pneumoniae dan ook een van de meest vastgestelde oorzaken van longontsteking. Soms gaat dat gepaard met invasieve pneumokokken ziekte (IPD). Hiervan is sprake wanneer pneumokokken kunnen worden gekweekt van normaliter steriele vloeistoffen als bloed, ruggenmergvocht of gewrichtsvocht. Factoren die het ontstaan van een pneumokokkeninfectie bevorderen zijn roken, alcoholmisbruik en het lijden aan bepaalde aandoeningen. Maar er is steeds meer bewijs dat ook blootstelling in het werk een rol kan spelen.

Blootstelling en pneumokokken longontsteking

Dertig jaar geleden al bleek sprake van een toegenomen risico op fatale longontsteking gevonden bij lassers in een Britse studie (Coggon et al. 1994). Daarna is dit verhoogde risico ook gevonden in beroepen met blootstelling aan metaaldampen zoals in gieterijen, met name in het jaar na de blootstelling (Palmer et al. 2003, 2009). In een prospectieve cohort studie in Zweden bleek dat bouwvakkers die het afgelopen jaar blootgesteld waren aan anorganisch stof en metaaldamp een verhoogd risico hebben op pneumokokken aandoeningen (Torén et al. 2011).

Bij medewerkers van scheepswerven zijn verschillende clusters van pneumokokken longontsteking vastgesteld (Wergeland and Iversen 2001; Ewing et al. 2017; Linkevicius et al. 2019). Ook in Zweden is gekeken naar invasieve pneumokokkenziekte met longontsteking in relatie tot werkblootstelling. Er was sprake van een verhoogd risico bij blootstelling aan anorganisch stof en rook/damp inclusief metaaldamp bij de blootstelling in het voorafgaande jaar (Torén et al. 2020a).

Onderzoeksvraag

De vraag is nu of de cumulatieve blootstelling op langere termijn eenzelfde invloed heeft op het risico. Dit is recent onderzocht door Torén et al. (2022). Hierbij is gekeken naar de intensiteit en duur van de blootstelling en is een poging gedaan een blootstelling – respons relatie te vinden. Dat zou bijdragen aan het bewijs voor een causaal verband.

Lees ook:

Pneumokokken ziekten op Finse scheepswerf

Longontsteking bij werknemers scheepswerf

Metaaldamp en anorganisch stof verhogen risico op IPD

Onderzoeksopzet

Om dit nader te onderzoeken zijn 3184 gevallen van invasieve aandoeningen door pneumokokken met longontsteking bekeken. Deze gevallen zijn gekoppeld aan elk zes controlepersonen uit de Zweedse bevolking op basis van de dag waarop bij de patiënten de aandoening werd gediagnosticeerd.

Van alle deelnemers is een arbeidshistorie opgesteld en daarbij is met behulp van een job-exposure matrix (JEM) een inschatting gemaakt van de voorafgaande blootstelling. De gebruikte maat is intensiteitsjaren, waarbij de duur van de blootstelling (maximaal 5 jaar) is vermenigvuldigd met de geschatte intensiteit van de blootstelling (0 voor niet blootgesteld, 1 voor laag en 4 voor hoog).

Analyse

Met behulp van conditionele logistische analyses is de odds ratio (OR) voor invasieve pneumokokken ziekte met longontsteking berekend. Hierbij is gecorrigeerd voor co-morbiditeit (het voorkomen van andere aandoeningen), opleidingsniveau, inkomen en andere beroepsmatige blootstelling.

Bij de aandoeningen die als co-morbiditeit zijn meegenomen gaat het om chronische obstructieve pulmonaire ziekte (COPD), astma en ischemische hartziekte, diabetes mellitus en alcoholmisbruik in de vijf jaar voorafgaand aan de diagnose. Ook is nagegaan of mensen eerder waren gevaccineerd tegen pneumokokken (0,2% van de patiënten en 0,1% van de controlepersonen).

Resultaten

Van de patiënten met pneumokokkenziekte was 28% blootgesteld aan anorganisch stof tegenover 23,4% in de controlegroep. Blootgesteld aan rook/damp was 25% van de patiënten tegenover 23,4% van de controlegroep. De meest voorkomende co-morbiditeit was diabetes (9,6% van de patiënten en 4,4% van de controlepersonen).

Wanneer rekening gehouden wordt met andere beroepsmatige blootstelling, blijkt dat meer dan 5 intensiteitsjaren blootstelling aan silicastof of rook/damp samenhangt met een toegenomen risico op invasieve pneumokokkenziekte met longontsteking. De OR voor blootstelling aan silicastof is 2,53 (95% BI (Betrouwbaarheidsinterval 1,49–4,32) en 2,24 (95% BI 1,41-3,55) voor blootstelling aan rook/damp.

Bij minder dan 5 intensiteitsjaren aan blootstelling zijn de OR’s lager; respectievelijk 1,45 (95% BI 1,20–1,76) voor blootstelling aan silicastof en 1,05 (95% BI 0,94–1,16) voor blootstelling aan rook/damp. Er werd geen verhoogd risico gevonden voor blootstelling aan organische stof.

Bij logistische regressie blijkt het risico op pneumokokkenziekte verhoogd wanneer de patiënt de afgelopen vijf jaar (voor de diagnose) werkte als lasser of snijder heeft gewerkt: OR = 3,21 (95% BI 1,63 – 6,32).

Mechanisme nog onbekend

Over het mechanisme dat ten grondslag licht aan het toegenomen risico op pneumokokken longontsteking bij blootstelling aan stof en met name metaaldampen is nog niet bekend. Mogelijk zorgt de inademing van stof en metaaldamp voor onderdrukking van de alveolaire macrofagen en daarmee een verslechtering van de pulmonaire clearance van pathogenen (Ghio 2014; di Benedetto et al. 2016). Hiermee zijn de luchtwegen slechter beschermd. Een ander idee is dat de ultrafijne deeltjes in lasrook zorgen dat de S. pneumoniae gemakkelijker aan het luchtwegepitheel plakken (Suri et al. 2016).

Omdat organisch stof blootstelling het risico niet lijkt te verhogen wordt gedacht dat vooral de metaaldeeltjes in stof en rook/damp en dan met name ijzer, het risico verhogen (Ghio 2014; di Benedetto et al. 2016), mogelijk omdat ze een ander oppervlak hebben en daarmee biologisch anders inwerken.

Conclusie

Uit deze studie blijkt dat het risico op een longontsteking door pneumokokken toeneemt met een oplopende cumulatieve blootstelling aan stof, rook en damp.

Bron

Torén, K., Blanc, P.D., Naidoo, R. et al. Cumulative occupational exposure to inorganic dust and fumes and invasive pneumococcal disease with pneumonia. Int Arch Occup Environ Health 95, 1797–1804 (2022). https://doi.org/10.1007/s00420-022-01848-6

Overige literatuur

• Coggon D, Inskip H, Winter P, Pannet B (1994) Lobar pneumonia: an occupational disease in welders. Lancet 344:41–44
• Di Benedetto F, Gazzano E, Tomatis M, Turci F, Pardi LA, Fornaciai G, Innocenti M, Montegrossi G, Zoleo A, Capacci F, Fubibi B, Ghigo D, Romanelli M (2016) Physico-chemical properties of quartz from industrial manufacturing and its cytotoxic effect on alveolar macrophages. J Hazard Matter 312:18–27
• Ewing J, Patterson L, Irvine N, Doherty L, Loughrey A, Kidney J, Sheppard C, Kapatai G, Fry NK, Ramsay M, Jessop L (2017) Serious pneumococcal disease outbreak in men exposed to metal fume—detection, response and future prevention through pneumococcal vaccination. Vaccine 35:3945–3950
• Ghio AJ (2014) Particle exposures and infection. Infection 42:459–467
• Linkevicius M, Cristea V, Siira L, Mäkelä H, Toropainen M, Pitkäpaasi M, Dub T, Nohynek H, Puumalainen T, Rintala E, Laaksonen ME, Feuth T, Grönroos JO, Peltoniemi J, Frilander H, Lindström I, Sane J (2019) Outbreak of invasive pneumococcal disease among shipyard workers, Turku, Finland, May to November 2019. Euro Surveill 24:1900681
• Palmer KT, Poole J, Ayres JG, Mann J, Burge PS, Coggon D (2003) Exposure to metal fume and infectious pneumonia. Am J Epidemiol 157:227–233
• Palmer KT, Cullinan P, Rice S, Brown T, Coggon D (2009) Mortality from infectious pneumonia in metal workers: a comparison with deaths from asthma in occupations exposed to respiratory sensitisers. Thorax 64:983–986
• Suri R, Periselneris J, Lanone S, Zeidler-Erdely PC, Melton G, Palmer KT, Andujar P, Antonini JM, Cohignac V, Erdely A, Jose RJ, Mudway I, Brown J, Grigg J (2016) Exposure to welding fumes and lower airway infection with Streptococcus pneumonia. J Allergy Clin Immunol 137:527–534
• Torén K, Qvarfordt I, Bergdahl IA, Järvholm B (2011) Increased mortality from infectious pneumonia after occupational exposure to inorganic dust, metal fume, and chemicals. Thorax 66:992–996
• Torén K, Blanc PD, Naidoo RN, Murgia N, Qvarfordt I, Aspevall O, Dahlman-Höglund A, Schiöler L (2020a) Occupational exposure to dust and to fumes, work as welder and invasive pneumococcal disease risk. Occup Environ Med 77:57–63
• Wergeland E, Iversen BG (2001) Deaths from pneumonia after welding. Scand J Work Environ Health 27:353