Gisteren – 8 augustus 2018 – meldde de NOS dat er de afgelopen twee maanden ruim twee keer zoveel natuurbranden waren in Nederland als in dezelfde periode vorig jaar. In juni en juli 2018 woedden er 2811 natuurbranden door de droogte, het jaar ervoor werden in dezelfde periode 1213 branden in onder meer bossen, duinen en heides geteld.  Datzelfde geldt ongetwijfeld ook voor andere landen waar door de hitte bosbranden ontstaan zoals in Zuid-Europa of de Verenigde Staten.

Het bestrijden van (bos)branden vergt veel van brandweermensen onder meer door een combinatie van langdurige zware lichamelijke inspanning en blootstelling aan hoge temperaturen. Dit vergt een goede conditie, maar kan desondanks leiden tot schade aan de gezondheid. En een van die risico’s is de afbraak van met name de skeletspieren – rhabdomyolyse – en de nierproblemen ten gevolge daarvan.

Beroepsrisico brandweer

In 2016 publiceert NIOSH een kleinschalig onderzoek naar acute gezondheidsschade door het werk tijdens een inspannende trainingsweek van een brandweerkorps. Aan het onderzoek namen 32 brandweerlieden deel. Zij vulden vragenlijsten in en van 22 mensen werd ook onder andere de lichaamstemperatuur, de hartfrequentie en aan aantal bloedwaarden gemeten. De omgevingsmetingen lieten zien dat de grenswaarden voor hittebelasting geregeld werden overschreden tijdens de training. Bij een deelnemer werd rhabdomyolyse vastgesteld en bij 16 andere wezen de bloedwaarden op spierafbraak zonder dat behandeling nodig was. Er was weinig kennis over de gevaren van rhabdomyolyse en over de mogelijkheden om de risico’s te beperken. Het volledige rapport van het onderzoek in online te lezen: Evaluation of Heat Stress, Heat Strain, and Rhabdomyolysis during Structural Fire Fighter Training

Recent zijn door het Amerikaanse NIOSH naar aanleiding van eerder onderzoek folders uitgegeven waarin de risico’s voor brandweerpersoneel op een rij worden gezet. Daarbij worden tips gegeven om rhabdomyolyse eerder te herkennen en te behandelen. Er zijn aparte folders voor het sneller herkennen en voorkomen van problemen bij bosbrandbestrijding en voor brandbestrijding in gebouwen. Er zijn ook folders voor brandweerpersoneel met uitleg over de risico’s en de aandoening: voor brandweerpersoneel bij bosbranden en brandweerpersoneel bij branden in gebouwen.

Ze identificeren een aantal aspecten van het werk van de brandweer als risicovol.

Risico’s bij brandbestrijding in bos of gebouwen

• Het sjouwen van zware lasten zoals slangen, persluchtflessen, gereedschap en slachtoffers etc.
• Hoge lichamelijke inspanning door dragen van lasten over ruig, moeilijk begaanbaar terrein met hellingen (bosbrand)
• Grote lichamelijke inspanning bij het redden van slachtoffers, beklimmen van ladders en werken met zwaar gereedschap etc.
• Langdurige lichamelijke inspanning door lange werkuren en lange reisafstanden etc
• Zware training om fit te blijven, inclusief fitheidstesten
• Blootstelling aan hitte van het vuur, de omgeving en de inspanning.

Rhabdomyolyse

Rhabdomyolyse betekent het verloren / kapot gaan (afbraak, degeneratie) van dwarsgestreept spierweefsel (rhabdo = streep). Dit spierweefsel bevindt zich alleen in skeletspieren, de spieren die ervoor zorgen dat het skelet kan bewegen. De wanden van de spiercellen raken ernstig beschadigd en functioneren niet meer. De eiwitten in de spiercellen (myoglobine) gaan ‘lekken’ en komen in het bloed terecht. De nieren zullen het bloed hiervan proberen te zuiveren, zodat de myoglobine via de urine het lichaam zal verlaten. Hierdoor krijgt de urine een roodbruine kleur. 

De nieren zijn echter niet in staat te grote hoeveelheden myoglobine te verwerken en zullen beschadigd raken. Aangezien de nieren een belangrijke functie hebben bij het zuiveren van het lichaam van schadelijke stoffen, kan dit grote gevolgen hebben: ernstige beschadiging van de nieren (nierinsufficiëntie) kan dodelijk zijn als er niet op tijd wordt ingegrepen.

Een opvallend symptoom is het optreden van roodbruine urine gecombineerd met het optreden van spierpijn en spierkrampen. Andere symptomen zijn:

• verwardheid;
• verhoging van de lichaamstemperatuur;
• weinig plassen;
• misselijkheid;
• hartritmestoornissen;
• compartimentsyndroom;
• leverproblemen;
• problemen bij de bloedstolling.

Oorzaken

Het kapotgaan (degenereren) van de spiercel-wand kan diverse oorzaken hebben:

• Spierziekten: Bij ziekten als de ziekte van Duchenne en de ziekte van Becker zijn de spiercellen al minder sterk waardoor ze gemakkelijker kapotgaan
• Inspanning: heftige en langdurige inspanning tijdens werk of duursport, maar ook als gevolg van ziekten die langdurige spierinspanning vragen zoals een epileptische aanval of tetanus.
• Medicatie: na het gebruik van bepaalde medicijnen, bijvoorbeeld haloperidol (bij gedragsproblematiek) en bepaalde statines.
• Ongeval: een ongeval waarbij spieren ernstig beschadigd raken (“crush”). Denk hierbij ook aan verbranding van spieren, elektriciteitsletsels of het bevriezen van spieren.
• Infectie: ook bij een infectie kunnen spiercellen beschadigd raken. Dit kan zowel door een virale infectie (virus) als een bacteriële infectie ontstaan. Denk bij virussen aan o.a. het griepvirus (influenzavirus), herpes virus. Bacteriën die de aandoening kunnen veroorzaken zijn stafylokokken, streptokokken en legionella.
• Alcohol en drugs: overmatig gebruik van alcohol of van drugs als cocaïne en heroïne.
• Stofwisselingziektes: bijvoorbeeld bij een ernstig vertraagde werking van de schildklier of als gevolg van suikerziekte (diabetes mellitus).
• Verstoring in de mineralen en zouthuishouding: hierdoor ontstaat in het lichaam een tekort of overmaat aan bepaalde zouten (natrium, kalium, magnesium, fosfaat, calcium).

Eerste diagnostiek

De diagnose wordt gesteld op de combinatie van klachten en symptomen, met name spierpijn, spierzwakte en donkere urine. Daarnaast spelen de omstandigheden waaronder het is opgetreden mee. Bij bloedonderzoek wordt naar de nierfunctie gekeken, maar vooral naar de serum-creatininekinase (CK) concentratie. Deze concentratie hoort kleiner te zijn dan 200 bij mannen en 170 bij vrouwen, maar loopt in geval van rhabdomyolyse al gauw op van meer dan 10.000 tot 100.000.

Ook bij sporters

Ook bij beroepssporters is rhabdomyolyse vrijwel zeker een risico, met name bij duursporten zoals langeafstandslopers en wielrenners. Niettemin kan ook een enthousiaste amateursporten in grote problemen komen. Dat blijkt bijvoorbeeld uit een gevalsbeschrijving in Huisarts & Wetenschap (2016) onder de titel “Ernstige rabdomyolyse na CrossFit” waarin een 22-jarige man wordt beschreven die na excessief sporten met ernstige spierpijnen en donkere urine op de spoedeisende hulp terecht kwam. De gevalsbeschrijving geeft een goed inzicht in de wijze waarop rhabdomyolyse zich kan presenteren en hoe het kan worden behandeld.

Lees ook in verband met hitte

De man die op de akker in elkaar zakte

Series Navigation

<< De man die op de akker in elkaar zakteWerken in de hitte: gezondheidsrisico’s >>