Waterstofperoxide, soms aangeduid als zuurstofwater, is een anorganische verbinding van waterstof en zuurstof, met als brutoformule H₂O₂. Het is een sterk oxiderende stof die vaak wordt gebruikt voor desinfectie en sterilisatie in de gezondheidszorg en de chemische industrie. De concentratie van de oplossing hangt samen met het risico. Daarom is de verkoop van oplossingen boven 12% aan consumenten in Nederland verboden. Zie voor een kort overzicht de informatie op Waar zit wat in?

Waterstofperoxide is bij normale temperatuur instabiel en vervalt snel naar zuurstof met vrijkomen van warmte. In het algemeen worden lage concentraties (3%) gebruikt voor medische desinfectie (bijvoorbeeld mondspoeling), terwijl concentratie boven 10% in de industrie worden toegepast. Bij 30% en hoger is sprake van een corrosieve oplossing die schade aan huid en slijmvliezen kan veroorzaken. Inademing van waterstofperoxide veroorzaakt hoesten en voorbijgaande kortademigheid, maar hij hogere concentraties kan sterke irritatie en ontsteking van slijmvliezen optreden met ernstige klachten. Bij hoge concentraties zijn ook longoedeem en convulsies mogelijk, evenals shock en coma. Deze klachten kunnen ook verlaat optreden: 24-72 uur na blootstelling. Hiermee moet bij accidentele blootstelling zeker rekening gehouden worden.

Twee gevallen

In een recent artikel worden twee gevallen van gezondheidsklachten door blootstelling aan waterstofperoxide beschreven in een Chinees ziekenhuis. Beide patiënten waren belast met de sterilisatie van medische apparatuur in een OK met een plasma sterilisator op lage temperatuur waarin waterstofperoxide werd gebruikt. De eerste patiënt kreeg in 2018 klachten van stekende pijn in de keel, een branderig gevoel, hoesten en benauwdheid zonder dat hij een reden kon aangeven. In januari 2019 werd door een onderhoudsmedewerker vastgesteld dat de plasma-sterilisator lekkage vertoonde in een operatiekamer zonder ventilatie. De sterilisator werd gerepareerd en gebruik ging door zonder verbetering van de ventilatie. De patiënt ontwikkelde daarna een dubbele longontsteking waarvoor hij in het ziekenhuis moest worden behandeld. Hij had geen longproblemen in de voorgeschiedenis.

Plasma-sterilisatie
Hierbij wordt bij een extreem diep vacuüm een gasmassa blootgesteld aan een krachtig magnetisch veld, waardoor sterk reactieve vrije radicalen (moleculen met een hoog energieniveau) ontstaan, die een biocide werking bezitten. Hierbij wordt bijvoorbeeld gebruik gemaakt van waterstofperoxidegas-plasma. Voor elektronica en bepaalde kunststoffen kan sterilisatie door middel van gas-plasma een goed te gebruiken methode zijn.

De tweede patiënt werkte ongeregeld met dezelfde sterilisator sinds 2015. Hij kreeg in december 2018 klachten van een droge mond, stekende pijn in de keel, hoesten en zich onwelbevinden. Op dat moment werd vastgesteld dat de sterilisator niet goed functioneerde in de OK en verschillende mensen roken een intense geur en hadden last van de ogen. In de maanden erna kregen de mensen die de sterilisator gebruikten geregeld wit poeder op hun handen dat pijn en een brandend gevoel veroorzaakte. De tweede patiënt werd in maart 2019 opgenomen in het ziekenhuis met een longontsteking. Ook hij had geen longproblemen in de voorgeschiedenis.

Omgevingsinformatie

In mei 2019 is de concentratie waterstofperoxide gemeten in de sterilisatieruimte en de concentratie bleek onder de grenswaarde te liggen. Voor de meeting was de OK gerenoveerd met nieuwe ramen en extra ventilatie. Ook waren de beschermende middelen voor de mensen verbeterd en meer controle ingevoerd. Het ziekenhuis verschafte ook informatie over problemen met de sterilisator in december 2018 en de ontdekking van wit poeder residuen in januari – maart 2019. De sterilisator was in die periode ruim honderd keer gebruikt (15 keer door de eerste patiënt en 36 keer door de tweede patiënt). Het waterstofperoxide-gas zat in een speciale cartridge en had een concentratie van boven 58%.

Beroepsgebonden aandoening

In augustus 2019 heeft het Ankang Occupational Disease Diagnosis Agency de gegevens bekeken en zij kwamen tot de conclusie dat sprake is geweest van een matig ernstige vergiftiging door waterstofperoxide waarbij de klachten passen bij een acuut toxisch respiratoire aandoening door chemicaliën blootstelling.

Doorslaggevende kenmerken in deze twee gevallen:

• Gerapporteerde geschiedenis van twee lekkages van waterstofperoxide in december 2018 en januari 2019.
• Twee mensen van hetzelfde ziekenhuis, met dezelfde functie en werkomgeving en het begin van de klachten op hetzelfde moment.
• Schade aan de luchtwegen, huid- en oogirritatie. Acute longontsteking bij beide patiënten.
• Mogelijke blootstelling aan hoge concentraties waterstofperoxide door lekkage uit de sterilisator in een ruimte zonder ventilatie of afzuiging. Geen adequate persoonlijke beschermingsmiddelen.
• Bij eerdere periodieke onderzoeken geen long- en luchtwegklachten.

Bronnen

Yang, X. Y., & Liu, H. Y. (2021). Hydrogen peroxide is a risk factor for occupational chemical poisoning. Chinese Medical Journal, 134(07), 881-882.

Preventie, W. I. Reiniging, desinfectie en sterilisatie van medische hulpmiddelen voor hergebruik.