Blootstaan aan kou houdt ook risico’s voor de gezondheid in, waarbij vooral de uiteinden van het lichaam (handen, voeten, neus, oren) het risico lopen op koudeletsels.

Koudeletsels kunnen worden ingedeeld in letsels met en letsels zonder bevriezing. Onder koudeletsels zonder bevriezing zijn de “Trench foot” of de loopgravenvoet en winterhanden of –voeten bekende aandoeningen. Koudeletsels met bevriezing komen in Nederland weinig voor vanwege het klimaat, maar door beoefening van berg- en wintersport ziet men ze wel steeds meer.

Winterhanden en -tenen

Winterhanden en wintertenen (perniones) zijn uitingen van chronische pernio. Het ziektebeeld kan ook voorkomen aan de oren en aan de buitenzijde van de dij. De diagnose wordt op klinische gronden gesteld. Uit de anamnese komt naar voren dat sprake is van jeuk, een brandend gevoel en pijnklachten aan de aangedane lichaamsdelen die in de winter ontstaan en in het voorjaar weer verdwijnen. Op de aangedane plaatsen is een blauwpaarse verkleuring waarneembaar soms met oedeem, blaarvorming of ulceratie.

Kenmerkend is dat de klachten toenemen in koudeperioden en afnemen bij milder weer. Winterhanden en -voeten ontstaan al bij een temperatuur net boven nul, afhankelijk van de vochtigheid (hoe vochtiger, hoe eerder) en van de wind (hoe meer koude wind, hoe eerder). Een huisarts met een normpraktijk ziet gemiddeld vier nieuwe gevallen per jaar, overwegend vrouwen.

De aandoening geneest zonder restverschijnselen, maar de getroffen lichaamsdelen blijven vrijwel altijd gevoelig.

Loopgravenvoet

De “Trench foot” of loopgravenvoet is een ernstige vorm van een koudeletsel zonder bevriezing. Het werd voor het eerst beschreven in de Eerste Wereldoorlog toen verschijnselen van pijn, zwelling en gevoelloosheid aan de voeten ontstonden bij soldaten die langdurig in een natte en koude omgeving verbleven. De huid wordt eerst rood, wit of bleek en kan vervolgens zwart worden. Perifere zenuwen en bloedvaten raken ernstig beschadigd. Soms zijn ook de huid en de spieren aangetast, bijvoorbeeld wanneer er intensief wordt gelopen. Het herstel duurt weken en wanneer gangreen ontstaat, kan het zelfs leiden tot amputatie. Als restverschijnsel kan een prikkelende en gevoelloze huid blijven bestaan. Daarnaast kan er ook sprake zijn van spieratrofie, hypersensibiliteit bij temperatuurwisselingen, neuropathische pijn en overmatig zweten. Om een loopgravenvoet te voorkomen is het belangrijk om geen strak schoeisel te dragen, de voeten droog te houden en regelmatig sokken te wisselen.

Bevriezing of frostbite

Koudeletsels met bevriezing leiden tot een bevriezingswond. Net als bij brandwonden wordt onderscheid gemaakt in vier gradaties.

• De eerstegraads bevriezing of frostnip kenmerkt zich door een witte koude huid omgeven door erytheem en het aangedane gebied is zeer pijnlijk. De bevriezing is oppervlakkig. Omdat de huid nog intact is wordt dit gebied niet meegerekend met het totaal bevroren lichaamsoppervlak.
• Bij een tweedegraads bevriezingswond of frostbite 2, is de huid marmerachtig wit uit. Er ontstaan blaren gevuld met vocht en rondom de wond is oedeem en erytheem ontstaan. De huid kan deegachtig aanvoelen en bij dieper letsel is de huid hard en gevoelloos.
• Een derdegraads bevriezingswond of frostbite 3, ziet spierwit of heeft een blauwe verkleuring. Blaren zijn gevuld met hemorragisch vocht en de huid voelt hard aan. Uiteindelijk ontwikkelt zich necrotisch weefsel onder de blaren. De wond is gevoelloos.
• Wanneer sprake is van diepe necrose, is sprake van een vierdegraads bevriezingswond. Niet alleen de huid, maar ook de spieren en soms botten zijn dan necrotisch. Amputatie is in dat geval, afhankelijk van de locatie, vaak onvermijdelijk.

Men moet rekening houden met het feit dat de genezing van de wond zeker een half jaar duurt, soms nog wel langer. De huid blijft lang kwetsbaar en gevoelig. Gevoelloosheid kan zelfs blijven bestaan. Tevens kan men langdurige verschijnselen zien als hyperhidrose, cyanose en roodheid, gewrichtsstijfheid, hyperkeratose, pijn en paresthesieën. Belangrijk is dat de patiënt bij ontslag wordt ingelicht over het voorkomen van bevriezing, omdat de kans op herhaling twee tot vier keer zo groot is bij mensen die eerder een bevriezing hebben opgelopen.

Lees meer

Risico’s van de kou: onderkoeling (1)

Tien tips om je tegen de kou te beschermen

Wettelijke regels over werken in de kou

Series Navigation

<< Risico’s van de kou: onderkoelingKoude letsels met en zonder bevriezing nader bekeken >>