Sarcoïdose is een auto-immuunziekte waarbij op allerlei plekken in het lichaam granulomen kunnen optreden, zoals in de longen, huid, ogen en lymfeklieren. Het is een aandoening waarvan de oorzaak onduidelijk is, maar er zijn wel aanwijzingen dat blootstelling aan metalen en silica een rol kunnen spelen. Die aanwijzingen komen uit gevalsbeschrijvingen en epidemiologische studies. Maar er is tot nu toe weinig of geen systematisch onderzoek naar gedaan.

Nederlandse studie

Recent is een Nederlands studie (Beijer et al. 2020) gedaan waarbij een groep patiënten met sarcoïdose is vergeleken met controlepersonen. Hierbij werd speciale aandacht gegeven aan de arbeidshistorie en blootstelling in het werk. Patiënten van de polikliniek voor Interstitiële Longziekten in Nieuwegein met de diagnose sarcoïdose (256) zijn vergeleken met patiënten die dezelfde poli bezochten vanwege obstructieve slaapapnoe (73). Bij deze aandoening lijkt externe blootstelling geen rol te spelen.

Tussen de groepen patiënten en controles waren geen verschillen in leeftijd, geslacht en etniciteit. Alleen waren onder de sarcoïdose patiënten meer mensen die nooit gerookt hadden. Informatie over de arbeidshistorie werd verzameld met een online vragenlijst. De opgegeven beroepen werden gecodeerd en met behulp van een Job Exposure Matrix (JEM) werd een inschatting gemaakt van de blootstelling aan silica en metalen. Onder de sarcoïdose-patiënten was 32,4% in het beroep blootgesteld aan silica en metalen tegenover 24,7% in de controlegroep. Maar dit verschil was niet significant (OR = 1,47; 95% BI 0.81 tot 2,97)

Immuun-reactiviteit

Om het effect van blootstelling aan metalen en silica op het immuunsysteem te testen, is gekeken naar de immuun-reactiviteit. Dat gebeurt met een Lymfocyten Proliferatie Test (LPT) en er is speciaal gekeken naar gekeken naar beryllium, aluminium, zirkonium en silica. Bij het uitvoeren van de LPT op het bloed van de deelnemers bleken niet alle tests bruikbaar om verschillende redenen. Daarbij was het opvallend dat het gebruik van medicatie die het immuunsysteem remt bij de patiënten met sarcoïdose veel hoger was (45,5%) dan bij mensen in de controlegroep (0%).

Bij 45 sarcoïdose patiënten blootgesteld aan metalen en silica is het bloed onderzocht. Deze steekproef was willekeurig gekozen. Er werd met de Lymfocyten Proliferatie Test (LPT) gekeken naar het effect van blootstelling aan beryllium, aluminium, zirkonium en silica. Behalve deze groep blootgestelde patiënten werden ook 10 sarcoïdose patiënten zonder blootstelling en 20 controlepersonen getest.

Positieve testen

Een positieve LPT-test (bewijs van immuun-reactiviteit) is gevonden bij 7 (21,2%) sarcoïdose patiënten, maar bij geen van de controlepersonen. Een patiënt testte positief voor aluminium, drie voor beryllium, twee voor silica en twee voor zirkonium. Opvallend genoeg ‘slechts’ 4 van de 26 blootgestelde sarcoïdose patiënten positief, tegenover 3 van de 7 niet blootgestelde sarcoïdose patiënten.

De onderzoekers stellen dat dit de eerste studie is die blootstelling combineert met lymfocyten proliferatie testen voor anorganische agentia bij sarcoïdose. Er werd geen significant verschil in blootstelling aan metalen en silica gevonden tussen patiënten en controlepersonen. Wel werd alleen bij sarcoïdose patiënten immuun-reactiviteit voor verschillende antigenen vastgesteld. Het lijkt er daarom op dat blootstelling aan metalen en/of silica bij een subgroep van sarcoïdose patiënten een rol speelt.

JEM-blootstelling voorspelt niet

Het blijkt echter niet goed mogelijk om op basis van de arbeidshistorie gekoppeld aan een JEM een voorspelling te doen over immuun-reactiviteit. Bij bijna de helft van de patiënten met immuun-reactiviteit waren er via de JEM geen aanwijzingen voor blootstelling aan metalen of silica. Mogelijk is de methode nog te grof om kleine verschillen in blootstelling te bepalen. Uit eerder onderzoek is bekend dat bij beryllium blootstelling al een relatief lage blootstelling relevant kan zijn.

Hoewel de groep waarin immuun reactiviteit getest is, erg klein is, blijkt wel dat naast het meer bekende beryllium ook blootstelling aan silica, aluminium en zirkonium kan leiden tot immuun reactiviteit. Wellicht is het aan te bevelen om bij alle sarcoïdose patiënten een test te doen om na te gaan of sprake kan zijn geweest van een reactie op metalen of silica. Zelfs wanneer uit de arbeidshistorie niet direct aanwijzingen zijn voor een dergelijke blootstelling.

Bron

Beijer, E., Meek, B., Bossuyt, X., Peters, S., Vermeulen, R., Kromhout, H., & Veltkamp, M. (2020). Immunoreactivity to metal and silica associates with sarcoidosis in Dutch patients. Respiratory research, 21(1), 141. https://doi.org/10.1186/s12931-020-01409-w

Meer lezen

Silicose of sarcoïdose bij een stukadoor

Series Navigation

<< Silicose door zandstralen blijft toenemenEffectiever silicablootstelling tegengaan >>