“Twee titels en een rot brein” was de titel van een artikel in de Volkskrant van zaterdag 3 februari 2018. Het vertelt het verhaal van Harald Hasselbach die twintig jaar geleden als eerste Nederlandse American Football speler de Super Bowl won. Hij was een speler van de Denver Broncos die de Super Bowl in 1998 en 1999 won. Nu kampt hij met toenemende concentratie en geheugenproblemen en is zijn levensverwachting sterk verkort.

Zijn brein is beschadigd door alle klappen op zijn hoofd die hij opliep in zijn twaalfjarige carrière als professioneel American Football speler in de National Football League (NFL). Hij lijdt waarschijnlijk aan CTE: Chronische Traumatische Encefalopathie. Hoewel die diagnose niet met honderd procent zekerheid te stellen is zonder onderzoek van de hersenen na overlijden.

Deze vorm van CTE ontstaat door langdurige mechanische schade aan het brein, zoals dat vooral in de sport voorkomt. Sporten waarin deze ziekte zou kunnen voorkomen zijn American Football, boksen, worstelen, ijshockey en wellicht ook in het voetbal.

American Football

Afgelopen zondag (4 februari 2018) werd in de Verenigde Staten de finale van de Super Bowl gespeeld. Het is een van de meest belangrijke sportwedstrijden voor de VS waar tientallen miljoenen Amerikanen naar kijken. De wedstrijd werd enigszins verrassend gewonnen door de Philadelphia Eagles die de New England Patriots versloegen.

American football is één van de populairste en grootste sporten in Amerika. De grootste competitie ter wereld is de NFL (National Football League). American Football is een afgeleide van het engelse rugby alleen hebben de amerikanen er een geheel eigen sport van gemaakt. Een American Footballteam bestaat uit rond de vijftig spelers, verdeeld in 3 categorieën: aanval, verdediging en speciale teams. Tijdens de wedstrijd staan er 11 spelers van beide teams op het veld. Via deze link kom je op een pagina waarin de spelregels en de verschillende posities in het veld goed worden uitgelegd. Verder is er een uitgebreide wikipediapagina met veel informatie, ook over de clubs die deze sport in Nederland en België beoefenen.

Bij deze sport is contact tussen spelers een voorwaarde en daarbij gaat het er hard aan toe. Omdat American football een contactsport is, wordt er wel beschermende kleding gedragen. Daarbij horen helm, schouder pads, niergordel, heup- dij en kniebeschermers. Maar ook een mondstuk om de tanden te beschermen en een tok om de geslachtsdelen van de man te beschermen. Niettemin lopen spelers heel wat klappen op tijdens trainingen en wedstrijden.

CTE in het American Football

De afgelopen jaren zijn daarvan de ernstige gevolgen naar voren gekomen. Veel professionele American Football players lopen tijdens hun carriere een ernstige vorm van hersenbeschadiging op die sinds enkele jaren wordt aangeduid als Chronische Traumatische Encefalopathie (CTE)

Het eerste goed gedocumenteerde geval van CTE bij een American Football speler was Mike Webster. Hij was een sterspeler die met zijn club The Steelers in de jaren zeventig viermaal de Super Bowl wist te winnen. Na zijn carrière kampte hij met depressies en dementie en overleed daaraan in 2002 op 50-jarige leeftijd.

Zijn Football dementie werd vastgesteld in het Brain Injury Research Instituut door de forensisch patholoog Bennett Omalu. Hij vermoedde dat Webster leed aan dementia pugilistica, een vorm van dementie die bekend was bij boksers. Deze ziekte ontstaat door herhaalde klappen tegen het hoofd. Omalu slaagde erin om met speciale kleuringen de ophoping van het tau-eiwit in de hersenen vast te stellen. De gevolgen van deze ophopingen van eiwit lijken op die van de ophoping van amyloid eiwit die bij de ziekte van Alzheimer worden gevonden.

Zijn artikel verscheen in 2005 en riep aanvankelijk weinig reacties op. In 2006 werden echter vanuit de sport pogingen gedaan om het artikel te laten intrekken. Over het verhaald van Omalu verhaal is een film gemaakt met de titel Concussion. Deze film waarin de rol van Bennett Omalu wordt vertolkt door Will Smith kwam eind 2015 uit. Daarmee is het probleem CTE in American Football duidelijk op de kaart gezet.

Onderzoek naar CTE

In 2016 en 2017 wordt enorm veel geschreven over CTE in American Football, maar ook in andere sporten. In de Amerikaanse pers zijn veel verhalen te vinden over individuele gevallen en over de uitkomsten van onderzoek aan de hersenen van overleden spelers. Zo bleek in juli 2017 uit gepubliceerd onderzoek dat in 110 van de 111 gedoneerde hersenen van professionele NHL spelers CTE aantoonbaar was. Hoewel dit geen representatieve steekproef betreft en er dus geen vergaande conclusies over incidentie en prevalentie uit kunnen worden getrokken, is het een schokkend hoog percentage. Lees meer hierover bijvoorbeeld via deze link van CNN.

In september 2017 werd door het team van de Boston University’s School of Medicine Chronic Traumatic Encephalopathy bekend gemaakt dat zij een eiwit hadden geisoleerd uit hersenvocht dat mogelijk kan duiden op de aanwezigheid van CTE in de hersenen. Het eiwit dat CLL11 wordt genoemd, zou mogelijk ook in het bloed te bepalen zijn.

In november 2017 werd bericht dat voor het eerst bij een voormalige NFL speler voor het overlijden de diagnose was gesteld met behulp van een PET-scan en het aantonen van de ophopingen van het tau-eiwit. Nadat de diagnose bij Fred McNeill bij leven was gesteld, werd dit na zijn dood bevestigd via een autopsie. Lees hier de berichten daarover bij CNN.

Inmiddels is er veel discussie over de veiligheid van American Football en de mate waarin betere veiligheidsmaatregelen de gevolgen voor het brein kunnen voorkomen. In hoeverre dat ook het kijken naar deze sport in de VS zal veranderen, staat nog te bezien.