De relatie tussen silicose (stoflongen) en tuberculose (TBC) is al bekend sinds meer dan honderd jaar geleden. Maar tot voor kort was de onderbouwende literatuur nooit netjes en vooral systematisch op een rijtje gezet. Kort geleden hebben onderzoekers uit Zuid-Afrika dat nu wel gedaan (Ehrlich et al. 2021). Ze waren vooral benieuwd of er in de loop van de tijd iets verandert is in de relatie tussen de ziekten. Omdat er inmiddels sprake is van minder ernstige vormen van silicose en toegenomen behandelingsmogelijkheden van tuberculose.

Achtergrond en doel

De onderzoekers leggen in de introductie uit dat het beschikbare onderzoek een aantal vragen onvoldoende beantwoordt. Zo is niet duidelijk of de relatie tussen silicose en tuberculose alleen geldt voor radiologische aangetoonde silicose of ook voor bijvoorbeeld blootstelling aan silica. Ook wordt TBC vaak gezien als een complicatie van silicose, maar wordt niet gekeken naar mogelijk tegelijk voorkomen van blootstelling aan silica en de mycobacteriën. Om preventieve maatregelen af te leiden is het daarnaast van belang om meer te weten over een eventuele dosis-respons relatie tussen silica en TBC. Het doel van dit systematische literatuuronderzoek is dan ook de zoektocht naar de wetenschappelijke onderbouwing van de relatie tussen silicose en longtuberculose. Ook is gekeken naar de relatie tussen blootstelling aan silica en longtuberculose, met correctie voor radiologisch aangetoonde silicose. In beide gevallen wordt gekeken naar de dosis-respons relatie.

Aanpak van review en meta-analyse

Voor het onderzoek is gezocht in PubMed en Embase tussen 1970 en april 2020, op basis van vooraf bepaalde zoekstrategie en inclusiecriteria. Van de 3284 oorspronkelijk gevonden artikelen zijn er uiteindelijk 9 in het systematische review opgenomen. De aanpak en de gebruikte criteria en analysemethoden zijn uitgebreid in het artikel beschreven. Met de negen cohort (2) en case-controle studies (7) is een meta-analyse uitgevoerd, maar er is ook grafische analyse uitgevoerd en zijn resultaten in tekst samengevat. De publicaties verschenen tussen 1986 en 2013 en komen uit Denemarken, Zweden, Taiwan, Hongkong, Iran en Zuid-Afrika. Alleen in dat laatste land komt veel tuberculose voor.

Resultaten silicose en tuberculose

De samengevoegde gegevens van de negen studies leverden een samengesteld relatief risico op van 4,01 (95% betrouwbaarheidsinterval 2,88 – 5,58). Dit betekent dat er een sterke relatie is tussen silicose en tuberculose. Er is ook een duidelijke dosis-respons relatie aantoonbaar, waarbij het risico op het oplopen van TBC al stijgt bij een lage graad van silicose. De kwaliteit van deze studies levert via een beoordeling met GRADE (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation) een hoge betrouwbaarheid op voor dit verband.

Resultaten blootstelling en silica en tuberculose

De meta-analyse van vijf studies waarbij gekeken is naar blootstelling aan silica met correctie voor radiologisch aangetoonde silicose laat nog altijd een relatief risico zien van 1,92 (95% BI 1,36 – 2,73). Hier waren dosis-respons relaties gevonden in individuele studies, maar deze waren niet verfijnd genoeg om een blootstellingsdrempel vast te stellen. De beoordeling met GRADE levert hier een lage betrouwbaarheid op van het gevonden effect door inconsistentie in het onderzoek en het gebruik van benaderingsmaten voor de silica blootstelling.

Een van de studies keek naar zowel silicose als silicablootstelling, waarmee het mogelijk is te kijken naar de gecombineerde onafhankelijke effecten van zowel silicose als blootstelling aan silica(stof). Hierbij bleek dat het risico op tuberculose in mijnwerkers met silicose in de hoogste categorie van stofblootstelling 13,4 maal groter is dan in de groep mijnwerkers zonder silicose in de laagste categorie van blootstelling. Het gaat hier om een multiplicatief effect van de onafhankelijke effecten van het risico op silicose van 4,18 en van 3,22 voor blootstelling in de hoogste categorie.

Concluderend

Er blijkt dus voldoende bewijs in de literatuur voor een sterk verhoogd risico op tuberculose met radiologisch aangetoonde silicose, met een lage drempel wat betreft de ernst van de ziekte. Een verband tussen tuberculose en silicablootstelling zonder radiologisch aangetoonde silicose is onzeker. Hiervoor is meer onderzoek nodig, met name cohort studies met meting van de silicablootstelling in verschillende omstandigheden. Dit zou de basis kunnen vormen voor het bepalen van een drempelwaarde voor de silicablootstelling waarmee het extra risico op tuberculose kan worden voorkomen.

Bron

Ehrlich, R., Akugizibwe, P., Siegfried, N. et al. The association between silica exposure, silicosis and tuberculosis: a systematic review and meta-analysis. BMC Public Health 21, 953 (2021). https://doi.org/10.1186/s12889-021-10711-1

Series Navigation

Blootstelling aan silica risicovol voor het hart >>