Silicose behoort zonder twijfel tot de klassieke beroepsziekten. Daarvan wordt gezegd dat ze op hun retour zijn en nog maar zelden voorkomen. Dat klopt echter niet voor de longaandoeningen die ontstaan door blootstelling aan kristallijn silica. Want die zijn er nog en komen zelfs meer voor dan verwacht. Met alle ernstige gevolgen voor de werkende mens van dien.

Daarom is het goed dat er af en toe een artikel verschijnt dat deze aandoening opnieuw en goed onder de aandacht brengt. Zoals in het artikel van Hoy en Chambers (2020) met de titel Silica-related diseases in the modern world. Het is vrij online te lezen en geeft een goed overzicht van de verschillende typen silicose, de verschillende sectoren waar blootstelling mogelijk is en de ideeën die er zijn over de biologische mechanismen die leiden tot silicose.

Typen silicose

Silicose
Type	Silica blootstelling	Opmerkingen
Chronische eenvoudige (nodulaire) silicose	Laag	Latentietijd langer dan 10 jaar Longnodules kleiner dan 10 mm Meestal asymptomatisch
Chronische gecompliceerde silicose (pulmonaire massieve fibrose)	Laag	Latentietijd langer dan 10 jaar Longnodules groter dan 10 mm symptomen en progressie in relatie tot radiografische afwijkingen
Versnelde silicose	Matig – hoog	Latentietijd korter dan 10 jaar Snellere ontwikkeling van de ziekte Symptomen en kenmerken van eenvoudige, gecompliceerde en acute silicose
Acute silicose (silicoproteïnose)	Zeer hoog	Ontwikkelt binnen een week tot 5 jaar Dezelfde kenmerken als alveolaire proteïnose Hoge sterfte

Andere aandoeningen bij silica blootstelling

Andere (long)aandoeningen die in verband gebracht worden met blootstelling aan kristallijne silica zijn (kenmerken in het artikel):

• Lymfadenopathie
• COPD
• Pulmonaire fibrose
• Sarcoïdose
• Longkanker
• Caplan’s syndroom (pneumoconiose met reumatoïde artritis)
• Long tuberculose
• Autoimmuun aandoeningen
  • Reumatoïde artritis
  • Systemische Lupus Erythematose
  • Scleroderma (Erasmus syndroom)
  • ANCA gerelateerde vasculitis
• Nieraandoeningen: chronische nierziekten

Interessant is ook het overzicht van sectoren, beroepen, taken en processen waarbij silicose een risico kan vormen. Je ziet hier “oude” en “nieuwe” blootstellingen door elkaar en soms op onverwachte plaatsen.

Werksitutaties met kans op silicose

	Werkplekken met mogelijke kwarts blootstelling
Sector/beroep	Specifieke taak/proces	Bron materiaal
Schuur- en straalwerk	roest en verf verwijderen, autoschadeherstel	zand, zandsteen, schuurmiddelen
Landbouw, boeren	mechanisch ploegen, oogsten	grond
Productie van cement en baksteen	verwerken van grondstoffen	klei, zand, kalksteen
Productie van porselein en keramiek	mengen, gieten, glazuren, emailleren, vormen	klei, schalie, vuursteen, zand, kwarts
Bouw	metselen, beton zagen, bestraten, cement afwerken, schuren, stralen, slopen, grondwerk	zand, beton, graniet, grond, gips
Productie van denim spijkerbroeken	zandstralen	zand, schuurmiddelen
Productie van materialen voor tandheelkunde	stralen, polijsten	zand, schuurmiddelen
Uit- en opgraven	grondverzet, boren, graven	zand, steen
Productie van glas en glasvezel	verwerking van grondstoffen	zand, kwarts
Hydraulisch fracken	boren, fracken	zand, steen
Staalfabricage en gieterijen	gietmallen maken, ovengebruik en onderhoud	zand, vuurvaste materialen
Maken en schoonmaken van juwelen	snijden, zagen, slijpen, polijsten van edelstenen	(half)edelstenen, schuurmiddelen, glas
Mijnbouw en bewerken ertsen	diverse beroepen	steen, erts
Steenhouwerij	steenhouwer, zandstralen	zandsteen, graniet, zand
Productie van verf	verwerken van grondstoffen	vulstoffen (diatomeen aarde, silica etc.)
Steengroeve	malen van steen, zand, grind	zandsteen, graniet, grind, leisteen
Wegenbouw en wegenonderhoud	zagen, slopen, malen van grondstoffen	beton, asfalt, bitumen
Zandwinning	productie van silicameel	zand, silicameel
Scheepsbouw	schuren en zandstralen	zand, schuurmiddelen
Productie van zeep en cosmetica	productie of gebruik van schurende zeep en poeders	silicameel
Productie en installatie van keukenbladen	zagen, schuren, boren, polijsten	composiet, zandsteen, graniet, porselein
Voegwerk	cement verwijderen, malen, slijpen	steen, cement
Tunnelbouw	boren, opblazen	grond, steen, zandsteen
Afvalverbranding	onderhoud, schoonmaken	vliegas

Veel overzichtelijke informatie

In het artikel wordt uitgebreid stilgestaan bij de moderne inzichten met betrekking tot de pathologie, pathogenese en klinische verschijnselen van silicose en aanverwante aandoeningen door silica-blootstelling. Ook wordt aandacht besteed aan de epidemiologie met aandacht voor de nieuwe uitbraken van de aandoeningen. Het artikel eindigt met een overzicht van mogelijk preventieve maatregelen en nieuwe ontwikkelingen voor eventuele behandeling. Niettemin is het een aandoening die eigenlijk niet te behandelen is. Daarmee is voorkomen door het beperken van de blootstelling is de allerbelangrijkste maatregel. Daarvoor is wel nodig dat we ons realiseren dat silicose een beroepsziekte is die nooit is weggeweest.

Bron

Ryan F. Hoy and Daniel C. Chambers Silica‐related diseases in the modern world European Journal of Allergy and Clinical Immunology 27 January 2020 https://doi.org/10.1111/all.14202

Lees ook: Kristallijn silica in composiet, oud gevaar in een nieuw jasje

Series Navigation

<< De tien dodelijkste beroepsziektenSilicose of sarcoïdose bij een stukadoor >>