Silicose, terug van nooit weggeweest

Silicose behoort zonder twijfel tot de klassieke beroepsziekten. Daarvan wordt gezegd dat ze op hun retour zijn en nog maar zelden voorkomen. Dat klopt echter niet voor de longaandoeningen die ontstaan door blootstelling aan kristallijn silica. Want die zijn er nog en komen zelfs meer voor dan verwacht. Met alle ernstige gevolgen voor de werkende mens van dien.

Juwelen slijpen en polijsten kan tot silicose leiden
Juwelen slijpen en polijsten, afbeelding van Karn Badjatia via Pixabay

Daarom is het goed dat er af en toe een artikel verschijnt dat deze aandoening opnieuw en goed onder de aandacht brengt. Zoals in het artikel van Hoy en Chambers (2020) met de titel Silica-related diseases in the modern world. Het is vrij online te lezen en geeft een goed overzicht van de verschillende typen silicose, de verschillende sectoren waar blootstelling mogelijk is en de ideeën die er zijn over de biologische mechanismen die leiden tot silicose.

Typen silicose

Silicose
TypeSilica blootstellingOpmerkingen
Chronische eenvoudige (nodulaire) silicoseLaagLatentietijd langer dan 10 jaar
Longnodules kleiner dan 10 mm
Meestal asymptomatisch
Chronische gecompliceerde silicose (pulmonaire massieve fibrose)Laag Latentietijd langer dan 10 jaar
Longnodules groter dan 10 mm
symptomen en progressie in relatie tot radiografische afwijkingen
Versnelde silicoseMatig – hoogLatentietijd korter dan 10 jaar
Snellere ontwikkeling van de ziekte
Symptomen en kenmerken van eenvoudige, gecompliceerde en acute silicose
Acute silicose (silicoproteïnose)Zeer hoogOntwikkelt binnen een week tot 5 jaar
Dezelfde kenmerken als alveolaire proteïnose
Hoge sterfte

Andere aandoeningen bij silica blootstelling

Andere (long)aandoeningen die in verband gebracht worden met blootstelling aan kristallijne silica zijn (kenmerken in het artikel):

  • Lymfadenopathie
  • COPD
  • Pulmonaire fibrose
  • Sarcoïdose
  • Longkanker
  • Caplan’s syndroom (pneumoconiose met reumatoïde artritis)
  • Long tuberculose
  • Autoimmuun aandoeningen
    • Reumatoïde artritis
    • Systemische Lupus Erythematose
    • Scleroderma (Erasmus syndroom)
    • ANCA gerelateerde vasculitis
  • Nieraandoeningen: chronische nierziekten

Interessant is ook het overzicht van sectoren, beroepen, taken en processen waarbij silicose een risico kan vormen. Je ziet hier “oude” en “nieuwe” blootstellingen door elkaar en soms op onverwachte plaatsen.

Werksitutaties met kans op silicose

Werkplekken met mogelijke kwarts blootstelling
Sector/beroepSpecifieke taak/procesBron materiaal
Schuur- en straalwerkroest en verf verwijderen, autoschadeherstelzand, zandsteen, schuurmiddelen
Landbouw, boerenmechanisch ploegen, oogstengrond
Productie van cement en baksteenverwerken van grondstoffenklei, zand, kalksteen
Productie van porselein en keramiekmengen, gieten, glazuren, emailleren, vormenklei, schalie, vuursteen, zand, kwarts
Bouwmetselen, beton zagen, bestraten, cement afwerken, schuren, stralen, slopen, grondwerkzand, beton, graniet, grond, gips
Productie van denim spijkerbroekenzandstralenzand, schuurmiddelen
Productie van materialen voor tandheelkundestralen, polijstenzand, schuurmiddelen
Uit- en opgravengrondverzet, boren, gravenzand, steen
Productie van glas en glasvezelverwerking van grondstoffenzand, kwarts
Hydraulisch frackenboren, frackenzand, steen
Staalfabricage en gieterijengietmallen maken, ovengebruik en onderhoudzand, vuurvaste materialen
Maken en schoonmaken van juwelensnijden, zagen, slijpen, polijsten van edelstenen(half)edelstenen, schuurmiddelen, glas
Mijnbouw en bewerken ertsendiverse beroepensteen, erts
Steenhouwerijsteenhouwer, zandstralenzandsteen, graniet, zand
Productie van verfverwerken van grondstoffenvulstoffen (diatomeen aarde, silica etc.)
Steengroevemalen van steen, zand, grindzandsteen, graniet, grind, leisteen
Wegenbouw en wegenonderhoudzagen, slopen, malen van grondstoffenbeton, asfalt, bitumen
Zandwinningproductie van silicameelzand, silicameel
Scheepsbouwschuren en zandstralenzand, schuurmiddelen
Productie van zeep en cosmeticaproductie of gebruik van schurende zeep en poederssilicameel
Productie en installatie van keukenbladenzagen, schuren, boren, polijstencomposiet, zandsteen, graniet, porselein
Voegwerkcement verwijderen, malen, slijpensteen, cement
Tunnelbouwboren, opblazengrond, steen, zandsteen
Afvalverbrandingonderhoud, schoonmakenvliegas

Veel overzichtelijke informatie

In het artikel wordt uitgebreid stilgestaan bij de moderne inzichten met betrekking tot de pathologie, pathogenese en klinische verschijnselen van silicose en aanverwante aandoeningen door silica-blootstelling. Ook wordt aandacht besteed aan de epidemiologie met aandacht voor de nieuwe uitbraken van de aandoeningen. Het artikel eindigt met een overzicht van mogelijk preventieve maatregelen en nieuwe ontwikkelingen voor eventuele behandeling. Niettemin is het een aandoening die eigenlijk niet te behandelen is. Daarmee is voorkomen door het beperken van de blootstelling is de allerbelangrijkste maatregel. Daarvoor is wel nodig dat we ons realiseren dat silicose een beroepsziekte is die nooit is weggeweest.

Bron

Ryan F. Hoy and Daniel C. Chambers Silica‐related diseases in the modern world European Journal of Allergy and Clinical Immunology 27 January 2020 https://doi.org/10.1111/all.14202

Lees ook: Kristallijn silica in composiet, oud gevaar in een nieuw jasje

Series Navigation<< De tien dodelijkste beroepsziektenSilicose of sarcoïdose bij een stukadoor >>