Ziekten ontstaan in veel gevallen door een combinatie van factoren, waarbij sprake is van een wisselwerking tussen genetische aanleg en invloed van omgevingsfactoren. Dat geldt zeker voor chronische aandoeningen zoals bijvoorbeeld reumatische aandoeningen waarbij het autoimmuunsysteem een rol speelt. Hierbij moet je denken aan bijvoorbeeld systemische sclerose (SSC), rheumatoide artritis (RA), systemische lupus erythematosus (SLE), kleine vaten vasculitis en het syndroom van Sjögren.

Omgevingsinvloeden

Over de omgevingsfactoren die van invloed zijn op deze aandoeningen is wel het een en ander bekend. Het gaat bij RA onder meer om roken en bij de meeste aandoeningen ook om blootstelling aan respirabel kwarts. Ook zijn verschillende van de bovengenoemde ziekten in verband gebracht met blootstelling aan oplosmiddelen, met name met aromatische en gechloreerde koolwaterstoffen. Over de rol van specifieke oplosmiddelen is minder bekend.

Beroepsmatige styreenblootstelling

In een recente Deense studie van Hjuler Boudigaard et al. (2019) is gekeken naar een verband tussen autoimmune reumatische aandoeningen en beroepsmatige blootstelling aan styreen. Hierbij zijn 72.212 aan styreen blootgestelde werknemers gevolgd van 1979 tot 2012. Daarbij gaat het om werknemers in de productie en verwerking van (glas)vezel versterkte plastics.

De onderzoekers berekenden op basis van de volledige arbeidsanamnese, werkplekonderzoeken en verzamelde metingen de cumulatieve blootstelling van elke werknemer. Via de nationale patientenregistratie werden de ziektegevallen opgespoord. Vervolgens werd voor mannen en vrouwen de relatie tussen ziekte en cumulatieve blootstelling gelegd voor verschillende perioden van blootstelling. Er is gecorrigeerd voor leeftijd, kalenderjaar en opleidingsniveau.

Het resultaat is gebaseerd op 1.515.126 persoonsjaren follow-up. Hierbij werden 718 gevallen van een autoimmune reumatische aandoening gevonden. Het ging om de volgende aantallen per aandoening: Systemische sclerose (n=31), rheumatoide artritis (n=527), systemische lupus erythematosus (n=38), kleine vaten vasculitis (n=80) en het syndroom van Sjögren (n=42).

Uitkomsten in de plasticindustrie

De kans op een aandoening wordt vergeleken tussen de hoogste en de laagste tertiel van cumulatieve blootstelling aan styreen, gecorrigeerd voor potentiele verstorende factoren. Daarbij blijkt sprake van een (niet-significant) verhoogd risico op SSc bij vrouwen en mannen.

De Incidentie Ratio (IRR=Incidence Rate Ratio) bij vrouwen is 2,50 (95% betrouwbaarheidsinterval BI 0,50 – 12,50) gebaseerd op 9 gevallen. De IRR bij mannen is 1,86 (95% BI 0,50 – 7,00) bij 22 gevallen. Een trendanalyse laat een toename van 1,19 (95% BI 1,01 toi 1,39) per 100 mg/m3-jaren zien voor vrouwen en van 1,03 (95% BI 0,94 tot 1,13) voor mannen. Het risico op systemische sclerose lijkt toe te nemen met de duur van het werk, de gemiddelde intensiteit van de bloostelling en de gemiddelde waarschijnlijkheid bij vrouwen. Bij mannen is het resultaat minder duidelijk. Voor de andere aandoeningen waren de resultaten inconsistent.

Deze uitkomsten zijn in lijn met een eerdere meta-analyse (Zhao et al. 2016) die een verhoogd risico op systemische sclerose vond bij blootstelling aan aromatische oplosmiddelen (Odds Ratio OR=2,72; 95% BI 1,21 tot 6,09).

De kennis over het pathogene mechanisme bij autoimmune reumatische aandoeningen is nog beperkt. Bij muizen verhoogt blootstelling aan styreen de concentraties interleukinen IL-4, IL-5, IL-13 en interferon-ɣ. Bij systemische sclerose spelen IL-4 en IL-13 een essentiele rol via de T-cellen, waarbij het mechanisme specifiek is voor deze aandoening en niet voorkomt bij andere auto-immuunziekten.  

De onderzoekers concluderen dat de studie een associatie suggereert tussen beroepsmatige styreen blootstelling en systemische sclerose. Dit is een nieuw verband, dat nadere bestudeerd moet worden voor harde conclusies kunnen worden getrokken.

Bron

Hjuler Boudigaard s, et al. A follow-up study of occupational styrene exposure and risk of autoimmune rheumatic diseases Occup Environ Med 2019;0:1–6. doi:10.1136/oemed-2019-106018

Zhao J-H , Duan Y , Wang Y-J , et al. The influence of different solvents on systemic sclerosis: an updated meta-analysis of 14 case-control studies. J Clin Rheumatol 2016;22:253–9.doi:10.1097/RHU.0000000000000354