Na een traject van ruim drie jaar ligt het er nu. Een mooi en interessant rapport over het opsporen van nieuwe gezondheidsrisico’s door werk met behulp van speciale sentinel and alert systemen. Ook het Nederlands-Belgische Signaal wordt uitgebreid beschreven.
Zijn er waarschuwingssystemen gericht op werk die ons tijdig kunnen informeren over nieuwe en in opkomst zijnde risico’s door werk? Met een internationaal team van onderzoekers heb ik namens het NCvB de afgelopen drie jaar gezocht naar een antwoord op die vraag. We onderzochten het in opdracht van EU-OSHA (European Agency for Safety and Health at Work) en het antwoord is “ja, die systemen zijn er”. Wel zijn het er niet veel en kennen ze elk hun sterke en zwakke kanten. Niettemin kunnen we met een slimme inzet en door combinatie met al bestaande systemen een heel eind komen.
De meeste systemen waarmee informatie wordt verzameld over beroepsziekten en werkgebonden aandoeningen zijn bedoeld voor statistische doelen. Vaak zijn ze gekoppeld aan werknemers compensatie systemen. Maar vanuit het oogpunt van preventie is het ook van belang om vroegtijdig gewaarschuwd te worden voor nieuwe en opkomende werkgebonden aandoeningen. Hiervoor zijn waarschuwingssystemen nodig.
In opdracht van EU-OSHA is de afgelopen jaren onderzoek gedaan naar de wereldwijde beschikbaarheid van dergelijke “sentinel and alert” systemen voor werkgebonden gezondheidsproblemen. Samen met onderzoekers van de KU Leuven heeft het NCvB/Coronel meegewerkt in het project “Methodologies to identify work-related diseases” Doel van het onderzoek was het nagaan of er systemen waren die in aanvulling op de registratiesystemen het mogelijk maken nieuwe risico’s tijdig aan te pakken.
Literatuuronderzoek
In het project is eerst een uitgebreid literatuuronderzoek uitgevoerd naar “sentinel and alert” systemen. Hiervoor is gezocht in zowel de wetenschappelijke als de zogenaamde grijze literatuur (rapporten, documenten, websites etc.). Uiteindelijk zijn 75 systemen in 26 landen gevonden. Deze systemen zijn vanuit een speciaal daarvoor ontwikkelde typologie onderverdeeld in verschillende groepen. Daarbij werd rekening gehouden met kenmerken zoals doelgroep (werknemers en/of algemene bevolking), wijze van opsporing (actief, passief, sentinel), koppeling met compensatieregelingen, mate waarin het systeem gericht was op alle werkgerelateerde aandoeningen of slechts één of een deel ervan en mate waarin het systeem geschikt is of speciaal ontworpen voor het opsporen van nieuwe en opkomende werkgerelateerde gezondheidsproblemen.
Het volledige rapport waarin alle 75 systemen zijn opgenomen en besproken is in augustus 2017 gepubliceerd: Methodologies to identify work-related diseases: Review of sentinel and alert approaches.
Verdiepend onderzoek
In het tweede deel van het project zijn twaalf systemen die min of meer representatief waren voor de onderscheiden typen nader bestudeerd: de helft met behulp van desk research en de andere helft met uitgebreide interviews met mensen die de aanpak of systemen hebben ontwikkeld, er aan rapporteren of gebruik maken van de resultaten ervan. Er is gekozen voor systemen met een bijzondere of bijzonder uitgebreide aanpak, die lang genoeg in bedrijf waren om duidelijk te maken hoe gegevens in de praktijk kunnen worden gebruikt en met aandacht voor voldoende diversiteit in aandoeningen, blootstellingen en sectoren vanuit verschillende landen in Europa en daarbuiten.
De keus viel daarbij uiteindelijk op één aan compensatie gekoppeld systeem (SUVA, Zwitserland), drie niet aan compensatie gekoppelde systemen gericht op alle werkgebonden aandoeningen (RAS, Noorwegen; MALPROF Italië en RNV3P Frankrijk), een systeem gericht op zeven wel omschreven aandoeningen (Navarra, Spanje) en een gecombineerd systeem met verschillende registraties: THOR Groot-Brittannië. Verder zijn twee systemen bestudeerd gericht op gezondheidsklachten door specifieke blootstelling (EpiNano, Frankrijk en SENSOR Pesticides, USA), twee systemen waar bedrijven en instellingen onderzoekhulp kunnen vragen bij ongewone situaties op de werkplek: Groupe d’Alerte en Santé Travail (GAST) Frankrijk en NIOSH Health Hazard Evaluation, een systeem dat is ontwikkeld voor het melden van nieuwe en opkomende risico’s (SIGNAAL in Nederland en België) en tot slot de enige manier waarop momenteel informatie vanuit het werknemersperspectief wordt verzameld over werkgebonden ziekte: het Labour Force Survey in Groot-Brittannië en Ierland.
Sterke en zwakke kanten
Voor elk systeem is informatie verzameld over onder meer de geschiedenis, de initiatief-nemende organisatie, de werkwijze van het systeem met melders, beoordelaars, werkwijze, doelgroep, type gezondheidsproblemen, blootstelling, resultaten, verspreiding van uitkomsten, sterke en minder sterke kanten van het systeem met waar mogelijk voorbeelden van het gebruik van gegevens voor preventie en het opsporen van nieuwe / opkomende risico’s.
Vanuit de interviews is een kwalitatieve analyse uitgevoerd met speciale aandacht voor de sterke en zwakke kanten van de systemen. Hieruit kwam een aantal gemeenschappelijke thema’s naar voren zoals het belang van zichtbaarheid en bekendheid van het systeem om het melden te bevorderen, de noodzaak om de motivatie van de melders op peil te houden, het verzamelen van goede informatie over de blootstelling, de kwaliteit van de melding en hoe daaraan bij te dragen door informatie en richtlijnen, het leggen van de link naar preventie, het bevorderen van de aandacht en herkenning van nieuwe risico’s en de financiële en andere voorwaarden om systemen ook na de ontwikkeling goed te laten doorlopen.
Vervolg workshop met experts en stakeholders
In een internationale workshop zijn in mei 2017 de resultaten gepresenteerd en besproken met uiteenlopende experts van registratiesystemen in Europa. In januari 2018 werd hetzelfde gedaan met vertegenwoordigers van overheden, werkgevers, werknemers en arboprofessionals uit een flink aantal Europese landen. Van beide workshops is een verslag gemaakt en zijn de presentaties online beschikbaar
Het afgelopen jaar is gewerkt aan het eindrapport, aan twee Power-point presentaties en aan vijf artikelen over bestaande systemen (zie onder). Deze zijn beschikbaar via de site van EU-OSHA. In het eindrapport worden conclusies getrokken en aanbevelingen gedaan voor beleid om bestaande “sentinel and alert” systemen goed te benutten voor het vroegtijdig waarschuwen wanneer nieuwe risico’s van werk voor de gezondheid ontstaan. Ook wordt geschetst hoe een nieuw opgezet sentinel and alert system er uit zou kunnen zien.
Detecting work-related diseases using alert and sentinel systems: new research
Final report: Alert and sentinel approaches for the identification of work-related diseases in the EU