Wat weten we eigenlijk over perifere vaataandoeningen aan de benen en de invloed van werkfactoren daarop? De risicofactoren voor individuele gevallen van perifere vaataandoeningen aan de benen zijn uitgebreid beschreven (leeftijd, geslacht, roken, immobilisatie). Maar over de rol van factoren in het werk bij het ontstaan ervan is veel minder bekend. Kai et al. (2021) hebben recent echter een systematisch literatuuronderzoek uitgevoerd naar de invloed van werkfactoren op de volgende veneuze en arteriële vaataandoeningen aan de benen, zoals varices, veneuze trombose inclusief longembolie, claudicatio intermittens, aneurysma van de aorta en lekkend aneurysma van de aorta.

Tijdens een korte cursus kwalitatief onderzoek moesten we het interviewen oefenen op elkaar. Ik vroeg de chirurg in opleiding of zij tijdens haar werk gezondheidsklachten had gehad. En, zo ja, of die verband zouden kunnen houden met dat werk. Ze vertelde dat ze tijdens de opleiding vooral bij orthopedische chirurgie door het lange staan last van vermoeide benen en spataderen had. "Maar dat had iedereen tijdens die operaties; dat hoort erbij". Hulp had ze er nooit voor gezocht en ermee naar de bedrijfsarts gaan zoals ik suggereerde leverde slechts de opmerking op: "Wat kan die er dan aan doen?" 

Cijfers

Vaataandoeningen aan de benen komen regelmatig voor. Hier een overzicht van cijfers uit verschillende onderzoeken van belangrijke vaataandoeningen:

Opzet systematisch review

In verschillende databases (MEDLINE-PubMed, Web of Science, ClinicalTrial.gov) is systematisch gezocht naar studies tot februari 2019. Het review is uitgevoerd volgens de PRISMA methode met een beoordeling van de kwaliteit en het risico van bias via de Quality Strobe and Newcastle-Ottawa schalen. Uiteindelijk zijn 37 studies in het systematische review opgenomen, met een tamelijk scheve verdeling:

• Varices (LLVV of lower limb varicose veins): van de 457 gevonden artikelen zijn er 52 volledig gelezen en uiteindelijk zijn 21 studies opgenomen.
• Veneuze trombose en embolie (VTE of venous thromboembolism): van de 535 artikelen zijn 13 artikelen opgenomen.
• Aneurysma van de aorta: van de 167 zijn 2 artikelen opgenomen
• Lekkende aorta-aneurysma: van de 44 is 1 artikel opgenomen.
• Claudicatio intermittens: geen studies gevonden over werkfactoren

Resultaten

Varices

In totaal 21 studies onderzochten het verband tussen werkfactoren en varices: 16 cross-sectionele studies (variërend van 53 tot 4802 deelnemers), 1 retrospectieve studie met 54.943 deelnemers, 4 prospectieve studies met 5447 tot 1,6 miljoen deelnemers en een follo-up van 3 tot 31 jaar. In vrijwel alle studies is gecorrigeerd voor leeftijd en geslacht. Correctie voor andere risicofactoren zoals roken, overgewicht, opleiding en fysieke activiteit was niet voor alle studies gelijk.

De werkfactoren zijn op twee manieren bekeken. Enerzijds door gebruik van beroepen zoals kappers, tandartsen, verpleegkundigen, artsen, secretariaatsmedewerkers, wetenschappelijke staf, schoonmakers etc. Anderzijds door blootstelling aan staan, tillen, zitten, lopen in het werk. Soms werd ook gekeken naar aantal duren per dag of per maand.

Bij analyse blijkt dat staan voor meer dan 3-4 uur per dag zowel bij mannen als vrouwen het risico op varices verhoogd met een factor van ongeveer 2,5. De ernst van de varices is gerelateerd aan het aantal dienstjaren. Er is ook gekeken naar de invloed van het tillen en dragen van lasten, maar dat lijkt alleen het optreden van varices bij vrouwen te bevorderen. Warme werkomstandigheden lijken geen invloed te hebben.

Veneuze trombose en embolie en langdurig zitten

Trombose ontstaat door een disbalans tussen stolling en antistolling. In het bloed zorgen bepaalde stoffen voor stolling, zodat een wondje door een stolsel stop met bloeden. Daarna stop de stolling en wordt het overtollige stolsel weer afgebroken. Zo blijven stolling en antistolling in evenwicht. Bij trombose gaat het mis: het bloed stolt terwijl er geen wond is of het blijft stollen ook als de wond al dicht is. Er zijn drie factoren die daarbij een rol spelen: de toestand van de vaatwand, de toestand van de bloedstroom en de samenstelling van het bloed. Deze drie factoren worden de Trias van Virchow genoemd.

In totaal 13 studies zijn opgenomen, waarvan 4 prospectieve studies met grote aantallen deelnemers (tot 389.530) en twintig jaar follow-up, 4 case-control studies (bankpersoneel, klinisch personeel) en vijf case-reports. De werkfactor waar in deze studies vooral naar is gekeken is langdurig zitten. De uitkomsten zijn niet eenduidig. In de studies in het Wellington Hospital register bleek dat elk uur zitten tijdens het werk het risico op trombose met 10% deed stijgen. Ook het hebben van een eigen bureau (OR= 2,2 [95% BI 1,1-4,1]) en lunchen aan het bureau (OR= 2,1 [95% BI 1,3-3,3]) gaven een verhoogde Odds Ratio. Aangepast meubilair en strekken van de benen boden onvoldoende bescherming.

Veneuze trombose en embolie en andere werkfactoren

Andere werkfactoren zijn minder onderzocht; zo werd geen verband gevonden met langdurig knielen. Maar er is wel een gevalsbeschrijving waarbij diepe venen trombose bij een man van 41 in verband wordt gebracht met langdurig knielen in de 6 weken daarvoor. Twee van de drie onderdelen van de trias van Virchow waren aanwezig: veneuze stase en vasculaire endotheel beschadigingen.

Ook is prospectief onderzoek gedaan naar de invloed van psychosociale factoren op trombose en embolie. 23 jaar lang zijn circa 7000 mannen gevolgd en is gekeken naar hun ervaren stress. Mannen met aanhoudende stress bleken een verhoogd risico te lopen op een longembolie (Hazard Ratio = 1,66 (95% BI 1,12 – 2,48)) ten opzichte van mannen met weinig of geen stress. Er was geen link met diepe veneuze trombose. Het risico op longembolie lag bij mensen met witte-boorden-werk ongeveer de helft lager dan bij andere beroepen.

Lange vliegreizen zijn een bekende risicofactor voor veneuze trombose (2-4 maal hoger) bij passagiers, maar is weinig onderzocht bij mensen die voor hun werk vliegen. Twee studies hebben de incidentie van trombose en embolie bij zakelijke passagiers bekeken in relatie tot de duur van de reizen, aantal lange vluchten en de tijd tussen vlucht en klacht. Hierbij bleek de incidentie voor regelmatig vliegende zakenreiziger 1,4 per 1000 persoonsjaren, hoger dan de 1,0 per 1000 van niet vliegende werknemers. De incidentie was hoger bij vrouwen en nam toe met het aantal vluchten en de tijdsduur van de reis.

Aneurysma van de aorta

Slechts twee studies keken naar een verband tussen werkfactoren en een aneurysma van de aorta. Het lijkt erop dat beroepen waarbij extreem zware inspanningen moeten worden geleverd eerder kunnen leiden tot het ontstaan van een aneurysma van de aorta. Denk aan militairen, veiligheidspersoneel, professionele atleten in duursporten, gewichtheffers. Het lekken van een aorta aneurysma treedt vaker op bij beroepen waarin fysieke inspanning wordt uitgevoerd dan bij kantoorwerk (een studie).

Conclusie

Opvallend is dat er weinig gericht onderzoek gedaan is naar werkfactoren die bijdragen aan het optreden van vaataandoeningen aan de benen. Er is enig bewijs voor een verband tussen langdurig staan en het optreden van varices en tussen langdurig zitten en veneuze trombose. Maar onderzoek naar arteriële aandoeningen is nauwelijks gedaan en er is ook weinig bekend over eventuele preventieve maatregelen.

Bron

Kai, S. H. Y., Ferrières, J., Carles, C., Turpin, M., Lapébie, F. X., Dutheil, F., … & Esquirol, Y. (2021). Lower limb venous and arterial peripheral diseases and work conditions: systematic review. Occupational and Environmental Medicine, 78(1), 4-14.