Bij een zwelling in de hals gaat het vaak om vergroting van een lymfeklier. Deze cervicale lymfadenopathie kan veroorzaakt worden door een infectie, kanker, een immunologische aandoening of een andere ziekte (zoals een vetstapelingsziekte of hyperthyreoïdie). In zeldzame gevallen kan na onderzoek een chronische longaandoening als silicose of sarcoïdose worden gesteld. Geregeld komen deze patiënten bij de Kno-arts terecht. De diagnostiek bestaat uit laboratorium onderzoek, microbiologisch onderzoek en vaak ook in weefselafname en histopathologisch onderzoek.

Gevalsbeschrijving

Een 43-jarige man komt bij een academisch centrum met een pijnloze zwelling van een lymfeklier rechts net boven het sleutelbeen (supraclaviculair) die al 12 maanden aanwezig is. Daarnaast heeft hij sinds vier maanden toenemende klachten van kortademigheid bij inspanning en een gevoel van druk op de borst. Ook is sprake van een niet-productieve hoest. Hij heeft geen koorts, gewichtsverlies, nachtzweten of een gevoel van uitputting en is drie jaar geleden, na twintig jaar, gestopt met roken.

Hij heeft inmiddels 25 jaar gewerkt als tandtechnicus en bij het aanmeten van gehoorbescherming. Zes jaar geleden heeft de longarts onderzoek gedaan wegens een verdenking op sarcoïdose vanwege vergelijkbare klachten en lymfadenopathie in de longhila. De diagnose kon niet worden gesteld ondanks bronchoalveolare lavage.

Diagnostisch onderzoek

Bij het lichamelijk onderzoek nu was sprake van een mobiele verharde lymfeklier aan de rechterzijde net boven het sleutelbeen. Bij echografie was sprake van een homogene, zwarte (echoloze) massa van 3,76 bij 1,42 bij 2,72 cm met een centraal patroon van vaatgroei, passend bij een vergrote lymfeklier. Op de CT-scan was te zien dat de lymfadenopathie in de longhila was toegenomen ten opzichte van zes jaar geleden. Ook waren kleine afwijkingen te zien in het lymfesysteem in de rest van de longen. De ingestelde therapie met corticosteroïden gaf geen verbetering.

De lymfeklier is verwijderd en onderzocht. Er was geen sprake van sarcoïdose of een maligniteit. In het weefsel was sprake van ijzerstapeling, nodulaire fibrose rondom “vreemd” materiaal en lymfo-folliculaire hyperplasie. Op basis van de arbeidsanamnese en voorgeschiedenis als tandtechnicus, passen de weefselveranderingen bij een aan stofblootstelling gerelateerde lymfadenopathie of lymfeklier silicose. Op basis hiervan is het proces voor erkenning van een beroepsziekte in gang gezet en uiteindelijk is een beroepsziekte vastgesteld. De patiënt is niet teruggekeerd naar zijn eigen werk, maar omgeschoold.

Pneumoconiose

Interstitiële longaandoeningen ten gevolge van blootstelling aan anorganisch stof worden aangeduid als pneumoconiose. Daarbij wordt verschil gemaakt tussen silicose als gevolg van respirabel kwarts en gemengd stof pneumoconiose door blootstelling aan anorganisch stof van verschillende samenstelling. Silicose door blootstelling aan kwartsstof in hoge concentraties is een in Duitsland erkende beroepsziekte (BK 4101) sinds 1929. Deze stoflongen kwamen vooral voor bij mensen die werkten in de steenkoolwinning en andere vormen van mijnbouw. Tegenwoordig wordt de aandoening ook in andere beroepen vastgesteld, onder meer bij werknemers van tandtechnische laboratoria. In 2018 is 1116 keer een aanvraag ingediend met betrekking tot silicose, waarvan er 495 definitief als beroepsziekte zijn aangemerkt door de DGUV (Deutsche Gesetzliche Unfallversicherung).

Risicofactoren silicose

De factoren die de ontwikkeling van silicose beïnvloeden zijn de stofconcentratie die wordt ingeademd, de duur van de blootstelling, het percentage stof dat respirabel is, specifieke stofeigenschappen en de individuele capaciteit om de longen schoon te maken. Silicose geeft aanvankelijk geen klachten, maar naarmate het zich ontwikkelt, ontstaan klachten van kortademigheid, respiratoire insufficiëntie, pulmonaire hypertensie en (rechte) hartfalen of een cor pulmonale. Ook is er een toegenomen risico op longkanker, tuberculose en andere mycobacteriële ziekten en pneumothorax. In de differentiaal diagnose moeten sarcoïdose en andere granulomateuze longaandoeningen overwogen worden.

Beleid bij cervicale lymfadenopathie

Bij cervicale lymfadenopathie zonder duidelijke oorzaak is het wegnemen van de lymfeklier en histopathologisch onderzoek noodzakelijk, met name om een maligniteit uit te sluiten. Een uitgebreide anamnese met aandacht voor de mogelijkheid van relevante blootstelling in of buiten het werk kan aanwijzingen geven voor een uiteindelijke diagnose. Hierbij is het van belang dat de verschillende betrokken disciplines onderling contact hebben.

Bron

Kulas, P., Tränkenschuh, W., Bozzato, A., Kopanja, D., & Pillong, L. (2022). When the dust has settled… An occupational disease with swelling of the cervical lymph nodes. J Clin Images Med Case Rep, 3(9), 2043.

Series Navigation

<< Silicoproteïnose bij hoge silicablootstelling