Het produceren en af- en bewerken van composiet werkbladen blijkt een zeer risicovolle bezigheid. Dat blijkt uit een recent Italiaans onderzoek waarin actief een flink aantal gevallen van versnelde silicose is gevonden. Het gaat om werknemers van bedrijven die deze artificial stone werkbladen produceren en afwerken en zijn blootgesteld aan hoge concentraties respirabel (inadembaar) kwartsstof. De resultaten bieden gelukkig ook handvaten voor preventie.

Actieve opsporing beschreven

Het onderzoek met actieve opsporing is uitgevoerd in het noordoosten van Italië na identificatie van bedrijven die composiet verwerken en waar blootstelling is aan respirabel kwarts. Van de deelnemende werknemers is de arbeidsanamnese opgenomen, gevraagd naar ademhalingsproblemen, spirometrie uitgevoerd, de koolmonoxide-uitwisseling (DLco) gemeten en een longfoto gemaakt. Bij afwijkingen in de spirometrie, DLco of longfoto is vervolgonderzoek uitgevoerd met een High Resolution CT (HRCT) scan van de longen. Deze zijn volgens de internationale standaard beoordeeld en bij afwijkingen wijzend op silicose is een trans-bronchiale longbiopsie genomen. Dit om het weefsel te bestuderen en kwarts kristallen in het weefsel aan te tonen. De diagnose silicose is gesteld op basis van de bevindingen op de HRCT en de vaststelling van relevante blootstelling aan silica-stof. Deze relevante blootstelling werd bepaald door metingen in de werksituatie en per persoon zijn de gevonden concentraties vermenigvuldigd met het aantal jaren blootstelling.

Bedrijven en blootstelling

In de regio zijn 11 bedrijven gevonden die composiet bladen produceren, 8 familiebedrijven met ambachtelijke toepassing en 3 grotere bedrijven met ieder minstens 200 werknemers. De start van deze productie lag rond 2008. De producten bevatten doorgaans 85-90 respirabel kwarts naast harsen en pigmenten. De werknemers in het onderzoek komen uit de afdeling die de composiet bladen afwerkt. Hierbij gaat het vooral over droog zagen (dry cutting) en polijsten (polishing) van de bladen. In twee bedrijven wordt ook nat gezaagd (wet cutting). Er is overal lokale ruimteafzuiging. In 2016 zijn omgevingsmetingen uitgevoerd in de bedrijven. De gevonden 8-uurs gewogen gemiddelden liggen dan tussen 0,260 en 0,744 mg/m³. In de meeste landen bedraagt de grenswaarde 0,1 mg/m³ en deze waarde wordt dus op alle werkplekken overschreden. Opvallend is dat de blootstelling daarna daalde tot onder 0,1 mg/m³ ten gevolge van preventieve maatregelen zoals uitbreiden van nat verwerken, toename van de afzuiging en gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen.

Onderzochte werknemers en diagnose silicose

Er zijn 45 werknemers uit de afwerking onderzocht en bij 24 is silicose vastgesteld. Zij werkten in 7 van de 11 bedrijven. Het ging in de silicosegroep om mannen met een gemiddelde leeftijd van 43 jaar op het moment van diagnose (gemiddeld 45 jaar in de groep zonder silicose). In beide groepen was de blootstellingsduur aan kwarts min of meer gelijk: gemiddeld 9,4 jaar in de silicose groep (spreiding 3,5 – 20 jaar) en 11,6 jaar in de groep zonder silicose. Maar de cumulatieve blootstelling lag in de silicosegroep wel significant hoger dan in de groep zonder silicose: 4,3 versus 2,2 mg/m³/jaar, p=0.046.

Volgens de richtlijnen van de NIOSH 2002 is gekeken naar versnelde silicose (accelerated silicosis) waarbij de duur van de blootstelling tussen 5 en 10 jaar ligt. Dit bleek te achterhalen voor 75% van de gevallen. De duur van de blootstelling was gemiddeld 13,2 jaar in chronische silicose tegenover 8,6 jaar bij versnelde silicose. De cumulatieve blootstelling was gemiddeld 2,2 mg/m³/jaar bij chronische silicose tegenover 3,6 mg/m³/jaar bij versnelde silicose.

Maatregelen en hun invloed

Onvoldoende preventieve maatregelen zijn vermeld bij 75% van de gevallen in de silicosegroep tegenover 33% in de groep zonder silicose. In de silicosegroep droeg 79% van de werknemers geen persoonlijke beschermingsmiddelen tegenover 45% in de groep zonder silicose.

Alle werknemers vielen onder een programma van gezondheidsbewaking met jaarlijks medisch onderzoek en spirometrie. In de silicosegroep had 14% van de gevallen eenmaal per drie jaar een longfoto, in de groep zonder silicose was dit 50%. In de silicosegroep had twee derde van de werknemers geen klachten of symptomen en een normaal lichamelijk onderzoek van de longen. Zeven werknemers klaagden over kortademigheid, twee over hoesten zonder dat sprake was van chronische bronchitis. Een derde van de silicosegroep had wel klachten, vooral van hoesten. Bij spirometrie was in de silicosegroep vaker sprake van een restrictief beeld en in de groep zonder silicose vaker van een obstructief beeld. De longfoto liet bij 9 mensen in de silicosegroep typische afwijkingen zien. De definitieve diagnose is steeds gesteld op basis van het longbeeld bij HRCT.

Conclusies

De onderzoekers bespreken hun bevindingen uitgebreid in het vrij toegankelijke artikel. Ze concluderen dat ze een onverwacht hoge incidentie van silicose hebben gevonden bij Italiaanse werknemers blootgesteld aan kwartsstof met een hoog percentage silica. Er blijkt een grote overlap in de cumulatieve blootstelling aan kwartsstof tussen werknemers met en zonder silicose. Mogelijk speelt hier de manier waarop gewerkt wordt een grote rol evenals het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen. Maar er kan ook sprake zijn van verschil in individuele gevoeligheid.

Zorgwekkend is dat noch het inventariseren van klachten, noch spirometrisch onderzoek noch longfoto’s voldoende sensitief zijn om deze vorm van silicose tijdig op te sporen. HRCT onderzoek van de longen is de beste diagnostische aanpak, terwijl een afname van de koolmonoxide-diffusie in de longen de beste functionele voorspeller lijkt te zijn.

Zelfs bij werknemers zonder klachten kunnen bij actieve opsporing via periodiek onderzoek vergevorderde longafwijkingen gevonden worden. Dat vraagt om alertheid in de gezondheidsbewaking. Ook lijken de resultaten van dit onderzoek aan te tonen dat preventieve maatregelen om de blootstelling terug te dringen een positief effect zullen hebben op het risico dat werknemers lopen in deze betrekkelijk nieuwe werksituaties.

Bron

Guarnieri, G., Salasnich, M., Lucernoni, P., Sbaraglia, M., Putzu, M. G., Zuliani, P., Rossi, F., Vio, S., Bianchi, L., Martinelli, A., Gottardo, O., Bizzotto, R., Maestrelli, P., Mason, P., & Carrieri, M. (2020). Silicosis in finishing workers in quartz conglomerates processing. La Medicina del lavoro, 111(2), 99–106. https://doi.org/10.23749/mdl.v111i2.9115

Series Navigation

<< Onbeschermd composiet verwerken beschadigt de longenBindweefselaandoeningen bij silicablootstelling >>