De nacht van het oude naar het nieuwe jaar moet een feest zijn. En hoewel ik dat feest voor niemand wil verpesten, maak ik me wel zorgen over vuurwerk. De jaarwisseling betekent namelijk een aanslag op de volksgezondheid die op elk andere moment onacceptabel zou zijn. Want in de periode rond de jaarwisseling eindigen jaarlijks bijna 500 mensen op de spoedeisende hulp, raken 200 ogen beschadigd, valt gemiddeld één dode per jaar en worden zo’n 11.000 incidenten geregistreerd.

Vuurwerk groot veiligheidsrisico

Deze cijfers komen uit een rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OvV) dat eind 2017 werd gepubliceerd. De raad noemt Oud en Nieuw het onveiligste feest van het jaar. Het afsteken van consumentenvuurwerk speelt daarbij een grote rol en zou volgens de OvV beter verboden kunnen worden.

In de jaarwisseling na het rapport (2017/2018) zijn ruim 1100 mensen (7 slachtoffers per 100.000 inwoners) behandeld voor letsel door vuurwerk. Maar er kwam geen algeheel verbod op consumentenvuurwerk. De Rijksoverheid legt de verantwoordelijkheid bij de Gemeenten. En dat terwijl het beschermen van de volksgezondheid een kerntaak van de gehele overheid is. We krijgen dus vanaf 2019 recht op gratis een leefstijlcoach, maar geen veiliger Oud en Nieuw.

Daarnaast is de overheid ook werkgever en verantwoordelijk voor een flink deel van de mensen die de veiligheid moeten bewaren of te hulp schieten als het mis gaat. Deze werkgever stelt deze werknemers bloot aan gevaarlijke omstandigheden door vuurwerk in een situatie die al lastig is door alcohol en agressie. Hun werkgever – de overheid – had hier met een verbod op consumentenvuurwerk een stap richting meer veiligheid kunnen zetten, maar deed het niet.

Vuurwerk ook gezondheidsrisico

Naast veiligheidsrisico’s met kans op letsel, brengt het vuurwerk tijdens de jaarwisseling ook andere gezondheidsrisico’s met zich mee. Die zijn op te delen in drie categorieën:

• Gehoorschade: hoewel er geen registratie is van gehoorschade, lopen naar schatting 800 – 1600 mensen jaarlijks blijvende gehoorschade op. Dat komt neer op 5-10 slachtoffers per 100.000 inwoners.
• Risico’s door piekwaarden in fijnstof die tot 40x hoger zijn als op normale dag . Fijnstof is al in kleine hoeveelheden schadelijk voor de gezondheid. Hoe hoger de concentratie, hoe schadelijker. Enkele gezondheidseffecten: nadelige effecten op hart en bloedvaten, verminderde longfunctie, verergering luchtwegklachten. Op dagen dat de concentratie fijnstof hoger is, sterven er aantoonbaar meer mensen. Een extra gezondheidsrisico bij hoge fijnstofconcentraties lopen:
  • Mensen met astma & COPD.
  • Zwangeren.
  • Kleine kinderen.
  • Mensen met acute luchtweginfecties.
  • Mensen met longaandoeningen.
  • Mensen met hart- en vaatziekten
• Veel mensen hebben angst voor vuurwerk: 4 op de 10 inwoners durven voor en rond Oudjaar de straat niet op. Ruim de helft inwoners is bang voor afgestoken vuurwerk dichtbij. Mensen hebben angst voor knallen, letsel, brand en materiële schade. Sommige groepen mensen hebben meer kans op stress en angst door vuurwerk:
  • Ouderen
  • Visueel gehandicapten
  • Mensen met autisme
  • Mensen met PTSS.
  • Mensen die oorlog hebben meegemaakt

Een mooi overzicht van de risico’s van vuurwerk rond de jaarwisseling biedt deze infographic van de GGD Flevoland

Bescherming tegen vuurwerk

Nu het nog steeds toegestaan is om vuurwerk af te steken, een paar tips om het veilig te houden voor jezelf en anderen.

• Koop alleen legaal vuurwerk en hou je aan de verkoopdagen (28-31 december) en leeftijdsgrenzen. De minimumleeftijden voor het afsteken van vuurwerk zijn 12, 16 en 18 jaar. Afhankelijk van het soort vuurwerk. De leeftijden worden op de verpakking vermeld.
• Steek het vuurwerk af volgens de veiligheidsvoorschriften en met de juiste hulpmiddelen zoals aansteek-lont, vuurwerkbril en lanceerstandaard.
• Bescherm je oren en die van je kinderen met gehoorbescherming. Draag geen brandbare kleding: wol, katoen in plaats van nylon, bij voorkeur zonder capuchon.
• Steek alleen vuurwerk af op de daarvoor toegestane tijden: 31 december van 18:00 uur tot 1 januari 02:00 uur
• Steek alleen vuurwerk af op plekken waar omstanders minstens 10-15 m afstand kunnen houden. Let op omstanders (mens en dier).
• Steek weigerend vuurwerk niet opnieuw aan. Maak niet afgegaan vuurwerk onschadelijk door er water over te gieten en ruim het vuurwerkafval zo snel mogelijk op.