Wat zijn de oorzaken van blaaskanker?

Blaaskanker is een veel voorkomende vorm van kanker. Wat weten we over de oorzaken van blaaskanker?

Epidemiologie

In Nederland krijgen per jaar ongeveer 6000 tot 6500 patiënten deze diagnose. Het aantal patiënten met blaaskanker is bovendien in de afgelopen tien jaar met bijna 30 procent toegenomen. Het is de vierde meest voorkomende tumor bij mannen en ook bij vrouwen staat blaaskanker in de top tien. De belangrijkste verklaring voor de toename is dat we steeds langer leven.

Net als bij andere vormen van kanker, is ook blaaskanker een ziekte van de oudere patiënt. Blaaskanker komt zelden voor onder de leeftijd 40-50, maar relatief vaak tussen 60-80. De gemiddelde leeftijd waarop de diagnose wordt gesteld is 69 voor mannen en 71 bij vrouwen. Mannen krijgen vaker blaaskanker dan vrouwen.

Het belangrijkste symptoom voor blaaskanker is bloedplassen zonder klachten: pijnloze hematurie. Als er bloed in je urine zit en je hebt pijnklachten, dan is er vaker sprake van een infectie of steen.

Oorzaken van blaaskanker

Wat betreft de oorzaken is het zonder twijfel meestal een samenspel van genetische aanleg en omgevingsfactoren. Omgevingsfactoren kunnen betrekking hebben op leefstijl, milieu en werkfactoren.

Genetische factoren

Er zijn verschillende genetische varianten bekend (polymorphismen) die verband houden met een verhoogd risico op blaaskanker. Maar deze factoren verklaren maar ongeveer 7% van alle gevallen.

Omgevingsfactoren

Statistisch significante verbanden werden gevonden voor de volgende factoren

Leefstijl en voeding

Risico verhogende factoren met relatief risico:

  • sigaretten roken (RR 3.14)
  • sigaretten gerookt hebben (RR 1.83)
  • pijp roken (RR 1.9)
  • sigaren roken (RR 2.3)
  • antioxidanten supplementen slikken (RR 1.52)
  • overgewicht (RR 1.10)
  • veel bewerkt vlees eten (RR 1.22)

Risico-verlagende factoren

  • Veel lichaamsbeweging (RR 0.86)
  • Ruim voldoende selenium in het lichaam (RR 0.61)
  • ruim voldoende vitamine D (RR 0.75)
  • voldoende vitamine A (RR 0.82)
  • voldoende vitamine E (RR 0.82)
  • voldoende foliumzuur (RR 0.84)
  • voldoende fruit (RR 0.77)
  • voldoende groenten (RR 0.83),
  • voldoende citrus fruit (RR 0.85),
  • Kruisbloemige groente zoals broccoli, bloemkool, spruitjes, groene kool en rode kool (RR 0.84).
Werk-gerelateerde factoren

Mannen zijn over het algemeen vaker blootgesteld aan werkfactoren die het risico op blaaskanker verhogen. Naar schatting ligt in circa 7% van de gevallen van blaaskanker bij mannen de oorzaak in blootstelling in het werk.

De drie beroepen met het hoogste risico zijn tabakswerkers (RR 1.72), werken met verfstoffen (RR 1.58), en schoorsteenvegers (RR 1.53).

Beroepen waarin het risico laag is zijn boeren, hoveniers, leraren en bosarbeiders.

De meest bekende werkfactoren in de ontwikkelde landen zijn blootstelling aan: Aromatische aminen: 2-naphthylamine, 4-aminobiphenyl, benzidine, en mogelijk MBOCA en Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen. Contact met deze stoffen is mogelijk in onder meer de verf- en rubberindustrie. Maat de stoffen komen ook voor in haarverf, verf, antischimmelmiddelen, sigarettenrook, plastics, metaal, uitlaatgassen en uitstoot van ander industriële processen

In 1954 werd in Engeland en Wales bij aan 2-naphthylamine blootgestelde werknemers een verhoogde meer dan 200 keer verhoogd sterfte risico gevonden op sommige afdelingen (opslag en verscheping) van de onderzochte groep van 11.000 rubberwerkers. Het kankerverwekkende 4-aminobiphenyl komt zowel voor in sigarettenrook als dat het wordt gebruikt in de rubberindustrie. In een studie met 171 rubberwerkers die eraan waren blootgesteld, traden 19 gevallen van blaaskanker op.

Benzidine, gebruikt in verfproductie en rubberindustrie is een van de belangrijkste kankerverwekkende aromatische aminen gerelateerd aan blaaskanker.  Bij 92  van de 331 werknemers van een bedrijf in het Duitse Leverkusen, die waren blootgesteld aan benzidine voor 1967 werd uiteindelijk blaaskanker vastgesteld. In een  Chinese studie met 784 aan benzidine blootgestelde werknemers werd een 35-keer verhoogd risico op blaaskanker vastgesteld.

De kankerverwekkende werking van 4,4′-methylenebis(2-chloroaniline) (MBOCA) is nog niet volledig aangetoond, maar er zijn wel vermoedens. MBOCA is een synthetische stof die vooral wordt gebruikt bij de verwerking van polyurethaan en die via damp of stof via de ademhaling en de huid kan worden opgenomen

In minder ontwikkelde landen, vooral in Afrika, speelt infectie met Schistosoma hematobium  een rol.

Milieu

Een bekende oorzaak van blaaskanker is ook een verhoogde concentratie (hoger dan 300 µg/l) arseen in het drinkwater. Arseen is een een metaal dat in de natuur voorkomt en dus ook aanwezig kan zijn in bodem, water en lucht. Het kent organische en anorganische verschijningsvormen, waarvan de organische doorgaans veel minder gevaarlijk zijn voor de gezondheid dan de anorganische. In landen als bijvoorbeeld Bangladesh, China, Hongarije en India, komt arseen veel voor in bodem en water.

Bronnen:

Al-Zalabani, A. H., Stewart, K. F. J., Wesselius, A., Schols, A. M. W. J., & Zeegers, M. P. (2016). Modifiable risk factors for the prevention of bladder cancer: a systematic review of meta-analyses. European Journal of Epidemiology, 31(9), 811–851.

Letašiová, S., Medveďová, A., Šovčíková, A., Dušinská, M., Volkovová, K., Mosoiu, C., & Bartonová, A. (2012). Bladder cancer, a review of the environmental risk factors. Environmental Health, 11(Suppl 1), S11.

Lees meer over blaaskanker als beroepsziekte