Een inert gas is een gas dat geen chemische reacties aangaat met andere stoffen of materialen. Voorbeelden hiervan zijn edelgassen zoals Xenon of Argon, maar ook stikstof. Deze gassen worden op allerlei plaatsen en voor verschillende toepassingen gebruikt. Nu klinkt inert nogal passief en onschuldig, maar omdat deze gassen zuurstof verdringen, kunnen ze vooral in kleine ruimten levensgevaarlijk zijn. Dat blijkt uit deze recent beschreven Nederlandse casus.
De bewusteloze lasser
Een man van 48 is aan het werk als lasser en gebruikt daarbij argon. Hij wordt door collega’s bewusteloos gevonden, zittend op de vloer naast zijn werkplek in een kleine ruimte. Tien minuten daarvoor was hij nog gezien, maar andere medewerkers zeggen dat hij zich toen vreemd gedroeg. De BHV’ers starten met reanimatie, dat na 10 minuten wordt overgenomen door ambulancepersoneel. De bloedcirculatie komt na 20 minuten weer op gang, maar het hart functioneert niet goed. Op de spoedeisende hulp wordt de reanimatie nog 30 minuten voortgezet.
4 H’s en 4 T’s
Tijdens de reanimatie probeert men via de 4H’s en 4 T’s (zie tabel 1) de oorzaak van de hartstilstand te vinden. Bloedonderzoek sluit suiker- en elektrolyt-stoornissen uit. Wel is sprake van acidose (“verzuring”) door de ademhalings- en stofwisselingsproblemen. De temperatuur is normaal en hij wordt behandeld voor een lage bloeddruk. Er zijn geen tekenen van een trauma door een ongeval. Op het ECG is geen sprake van ischemie en op de echo reageert het hart normaal op adrenaline. Een hersenscan laat geen bloedingen zien, maar wel diffuus oedeem.
Hypoxische hypoxie
Na een klein uur is sprake van circulatie met een trage hartslag en de man gaat naar de intensive care, waar hij ondanks intensieve behandeling achteruit blijft gaan en uiteindelijk overlijdt. Op de werkplek blijkt bij onderzoek de toevloed van argon in het lasproces tien keer hoger dan normaal. Hierdoor is zeer waarschijnlijk in de kleine ruimte door verdringing een zuurstoftekort ontstaan. Bij de autopsie van de lasser blijkt sprake van hypoxische hypoxie met schade aan hart, hersenen en longen. Het zuurstoftekort wordt als doodsoorzaak aangenomen.
Oorzaken van hartstilstand opsporen
Op de spoedeisende hulp wordt bij een hartstilstand vaak gewerkt met de 4 H’s en 4 T’s om de onderliggende oorzaak op te sporen.
| Tabel 1 4 H’s en 4 T’s bij hartstilstand | ||
|---|---|---|
| H’s | T’s | |
| Hypovolemie: tekort aan circulerend volume | Toxinen: vergiftiging van het lichaam | |
| Hypoxie: tekort aan zuurstof | Tamponade: vulling van het hartzakje met bloed | |
| Hypokaliëmie: te laag gehalte Kalium in het bloed Hyperkaliëmie: te hoog gehalte Kalium in het bloed | Tension Pneumothorax: klaplong en ophoping lucht | |
| Hypothermie: te lage temperatuur van het lichaam | Thrombose: vorming van een bloedstolsel |
Inert verdringt zuurstof
Bij het gebruik van grote hoeveelheden inert gas, zoals argon, kan leiden tot situaties van hypoxische hypoxie. De gassen spelen geen actieve rol in de ademhaling, maar verdringen de normale lucht. Hierdoor daalt in de longen de zuurstofspanning. Omdat echter ook het kooldioxidegehalte lager wordt, gaan niet direct de alarmbellen af. Onze ademhaling wordt namelijk niet gestimuleerd door de zuurstofspanning, maar door de zuurgraad (pH) en een oplopende kooldioxide (CO2) spanning.
Geen alarm
Het is zelfs voor getrainde professionals moeilijk om een lage zuurstofgraad te herkennen. Waarschuwingssignalen zijn passiviteit, vermoeidheid, verwarring en uiteindelijk flauwvallen. Omstanders kunnen veranderend gedrag opmerken. Vermoeidheid en een hogere hartslag treden op zodra het zuurstofgehalte onder 21 vol.% gaan dalen. Een daling tot 15-16 vol.% wordt doorgaans goed verdragen. Onder 11 vol.% is bewegen moeilijk en is het denken verstoord. Er treedt hoofdpijn en duizeligheid op en mensen vallen flauw. Onder 6 vol.% vallen mensen direct flauw en treedt ernstige schade op aan de vitale organen zoals hersenen en hart.
Toepassing en gevaar
Inerte gassen worden op allerlei plaatsen toegepast. Zo wordt onder andere stikstof gebruikt bij verpakkingen, stikstofoxide in koelsystemen, kooldioxide als droogijs , in de brandbestrijding en als verdoving van dieren in slachthuizen. Helium bij duiken, xenon in lampen en argon en acetyleen bij het lassen. Het gevaar van inerte gassen schuilt in de combinatie van een kleurloos, reukloos en smaakloos gas en het ontbreken van alarmsignalen in het lichaam. Dat betekent dat wanneer ermee of erin gewerkt moet worden, veel aandacht nodig is voor alarmering via omgevingsmetingen.
Bron
R.V. Peelen, B.P. Ramakers, A. Koopmans The dangers of argon, an inert industrial gas: beware of asphyxiation NETH J CRIT CARE – VOLUME 27 – NO 4 – JULY 2019