De manier waarop we werken verandert voortdurend. Dit stelt hoge eisen aan het aanpassingsvermogen van werkende mensen. Wanneer de veranderingen te snel gaan kan dit stress opleveren. Daarnaast werken we met z’n allen langer door, wat betekent dat het aantal oudere werknemers blijft toenemen. Ook zij moeten zich voortdurend blijven aanpassen aan veranderende werkomstandigheden, iets wat niet altijd vanzelfsprekend is.

In de bedrijfsgezondheidszorg is de aandacht voor mentale gezondheid enorm toegenomen de afgelopen jaren. Een van de gebieden waarop onderzoek wordt gedaan is de invloed van werkstress op de mentale gezondheid en ook op het cognitief functioneren. Er zijn aanwijzingen dat er een verband is tussen werkstress en cognitieve achteruitgang, met na bij werknemers op leeftijd.

Narratief review

Italiaanse onderzoekers hebben recent een narratief literatuuronderzoek uitgevoerd naar de relatie tussen werkstress en cognitieve achteruitgang bij een oudere werknemerspopulatie. Ze keken hiervoor in de recente literatuur (Medline, Web of Sciene, 2014-2019) en waren vooral op zoek naar pathofysiologische mechanismen en naar preventieve maatregelen die organisatie kunnen nemen om cognitieve achteruitgang te voorkomen in werkomstandigheden met hoge psychologische functie-eisen.

Uiteindelijk zijn 27 studies in het review beoordeeld en in de analyse meegenomen. Hiervan gingen slechts enkele specifiek in op oudere werknemers en de follow-up was vaak kort. Daaronder zijn een aantal studies die het verband tussen werkstress en cognitieve achteruitgang onderzoeken. Ze gaan deels over het ontstaan van dementie zoals de ziekte van Alzheimer, maar er zijn ook studies die kijken naar subklinische veranderingen in mentaal functioneren. Hieronder enkele uitkomsten waarbij ik voor de referenties verwijs naar het volledige artikel en de literatuurlijst.

Subklinisch cognitief functioneren

In drie studies onderzoeken Eskildsen et al. de relatie tussen zelf gerapporteerde werkstress en veranderingen gemeten met een neuropsychologische testbatterij. Ze vonden dat meer gestreste werknemers slechter presteerden dan minder gestreste collega’s tijdens een cross-sectioneel onderzoek. Bij herhaling van het onderzoek naar een jaar bleef dit verschil bestaan en bleken de gestreste werknemers slechter te presteren dan het jaar ervoor. Ondanks de korte follow-up stellen de onderzoekers dat er aanwijzingen zijn dan aanhoudende werkstress een negatief effect heeft op het cognitief functioneren. Dit sluit aan bij eerder onderzoek van dezelfde groep uit 2017 onder werknemers van middelbare leeftijd.

Stress op middelbare leeftijd

Twee studies van Sindi et al. richtten zich op de ongunstige invloed van werkstress op middelbare leeftijd (rond de 50 jaar) op het neuropsychologisch functioneren en op het optreden van cognitieve verslechtering en/of dementie op latere leeftijd (heronderzoek op 71^e en 78^e levensjaar. Het onderzoek is door de adequate omvang (2000 deelnemers) en de lange follow-up (25 jaar) kwalitatief goed. Ze constateren dat veel werkstress leidt tot slechter cognitief functioneren op latere leeftijd en bepleiten het meten van subklinische effecten om dit op te sporen.

De uitkomsten van studie van Agbenyikey et al. komen tot een vergelijkbare conclusie: hoge werkstress op middelbare leeftijd (mediane leeftijd 46 jaar) leidt tot cognitief verminderd functioneren op latere leeftijd. Dit is vooral merkbaar in een subgroep van deelnemers jonger dan 65 jaar, die gezien de huidige pensioenleeftijd in de EU nog geacht worden te werken.

Stress-gerelateerd uitputting

Studies van Andel et al. en Sabbath et al. vinden vergelijkbare resultaten, inclusief een versnelde afname van het geheugen na pensionering bij werknemers met geringe autonomie in hun werk gecombineerd met een hoge mate van werkstress. Dit wijst erop dat bepaalde soorten werk in combinatie met werkstress meer risico geven op cognitief verminderd functioneren. Jonsdottir et al. onderzochten hoe werknemers cognitief functioneerden jaren nadat ze waren uitgevallen ten gevolge van stressgerelateerde uitputting. Vergeleken met gezonde controlepersonen van dezelfde leeftijd presteerden ze nog altijd cognitief minder.

Mechanismen

Verschillende onderzoekers richtten zich op de onderliggende mechanismen om het verband tussen werkstress en verminder cognitief functioneren te verklaren. Hun bevindingen zijn niet eenduidig en verklaren waarschijnlijk niet volledig wat er gebeurt. Relatieve afname van de nervus vagus invloed en een chronische vermindering van remmende neurologische processen lijken een belangrijk rol te spelen. Zeer waarschijnlijk spelen ook genetische factoren een rol.

Effectief interveniëren

Er zijn weinig studies naar effectieve interventies in organisaties. Wel zijn er studies naar stress management met lichaamsbeweging of individuele cognitieve gedragstherapie om het cognitief functioneren te verbeteren bij werknemers met werkstress. Waar matig-intensieve lichaamsbeweging positieve invloed blijkt te hebben op het geheugen van werknemers met stressgerelateerde uitputting, heeft cognitieve gedragstherapie met een interventie op de werkplek dat niet. Een langlopende studie van Riedel et al. naar het effect van een betere organisatie van het werk (betere balans tussen taakeisen en taakwaardering) op de cognitieve achteruitgang bij toenemende leeftijd geeft positieve resultaten over een periode van 6 jaar.

Conclusies van de onderzoekers

Het verband tussen werkstress en cognitief verminderd functioneren is multicausaal en wordt beïnvloed door zowel sociale als genetische factoren. Niettemin zijn er aanwijzingen in de literatuur dat langdurige werkstress, met name in functies met geringe autonomie, kan leiden tot verminderd cognitief functioneren op latere leeftijd. Vooral stress op middelbare leeftijd en het doormaken van aandoeningen met stress gerelateerde uitputting laten cognitieve sporen achter. Het is zinvol subklinisch verminderd functioneren te onderzoeken met neuropsychologisch onderzoek. Meer onderzoek onder grotere groepen werknemers op oudere leeftijd is nodig om te beoordelen of werkstress zorg voor problemen in het cognitief functioneren in een wereld waarin verandering de norm is.

Bron

Het volledige artikel is online te lezen:

Gabriele Giorgi, Luigi I. Lecca, Jose M. Leon-Perez,  Silvia Pignata, Gabriela Topa, and Nicola Mucci Emerging Issues in Occupational Disease: Mental Health in the Aging Working Population and Cognitive Impairment—A Narrative Review Hindawi BioMed Research International Volume 2020, Article ID 1742123, 6 pages
https://doi.org/10.1155/2020/1742123

Series Navigation

<< Beroepsblootstelling en hersenziektenPesticiden en Parkinson actueel >>